رسم رفاقت

دوست‏ خوب يکي از سرمايه‏ هاي بزرگ زندگي و از عوامل خوشبختي آدمي‏ است و انسان در انس با دوست احساس مسرت مي‏کند و شادماني و نشاط را در گرو همنشين با رفيق مي‏داند.
«رفيق شايسته‏»، براي جوان جايگاه خاص خويش را دارد و اهميت‏ آن به گونه‏ اي است که در شکل دهي شخصيت او نقش بزرگي ايفا کرده،اولين احساسات واقعي نوع دوستي را در وي ايجاد مي‏کند.
جوان از يک سو به کشش طبيعي و خواهش دل، عاشق دوستي و رفاقت‏ است و به ايجاد عميق‏ترين روابط دوستانه با يک يا چند نفر ازهمسالان خود هست و از طرف ديگر بر اثر احساسات ناسنجيده و عدم‏ نگرش عقلاني ممکن است در دام رفاقت‏با دوستان نادان و تبهکارافتد (1) ; از اين رو خطر وجود دوستان بد و ناپاک، اين نگراني‏ را در جوان ايجاد مي‏ کند که «چگونه يک دوست‏ خوب و يک دل راانتخاب کنم؟»
امام صادق(ع) رفقا را سه نوع مي‏داند:
1- کسي که مانند غذا به آن نياز هست و آن «رفيق عاقل‏» است.
2- کسي که وجود او براي انسان به منزله بيماري مزاحم و رنج‏ آور است و آن «رفيق احمق‏» است.
3- کسي که وجودش به منزله داروي شفا بخش است و آن «رفيق روشن‏ بين و اهل خرد» است. (2)
شيوه انتخاب دوست در نگاه پيشواي ششم، اين گونه است:
«رفاقت، حدودي دارد، کسي که تمام آن حدود را دارانيست، کامل‏نيست، و آن کس که داراي هيچ يک از آن حدود نيست، اساسا دوست‏نيست:
1- ظاهر و باطن رفيق، نسبت‏به تو يکسان باشد.
2- زيبايي و آبروي تو را جمال خود بيند و نازيبايي تو را نازيبايي خود بداند.
3- دست‏يافتن به مال يا رسيدن به مقام، روش دوستانه او رانسبت‏به تو تغيير ندهد.
4- در زمينه رفاقت، از آنچه در اختيار دارد، نسبت‏به تومضايقه ننمايد.
5- تو را در مواقع گرفتاري و مصيبت ترک نگويد.» (3)
«دوست آينه تمام نماي دوست‏» است و دو دوست مثل دو دست‏اند که‏ لايش يکديگر را مي‏شويند و به فرموده امام صادق(ع): «کسي که ‏بيند دوستش روش ناپسندي دارد و او را بازنگرداند، با آنکه توان‏ آن را دارد، به او خيانت کرده است.» (4)
امام صادق(ع) ضمن تاکيد فراوان به‏انتخاب دوست‏خوب و پايداري‏در اين دوستي، جوانان را از رفاقت‏ با نادان و احمق پرهيزمي‏دهد:
«کسي که از رفاقت‏ با احمق پرهيز نکند، تحت تاثير کارهاي‏احمقانه وي قرار مي‏گيرد و اخلاقش همانند اخلاق ناپسند اومي‏شود.» (5)
در فرهنگ نوراني حديثي ما، جوانان را از رفاقت‏ با «بدنامان‏»برحذر داشته، (6) آنان را به دوري از دوستان خائن و متجاوز وسخن چين ترغيب مي‏سازند، امام صادق(ع) مي‏فرمايد:
«از سه طائفه مردم کناره‏گيري کن و هرگز طرح دوستي و رفاقت‏باآن مريز; خائن، ستمکار و سخن چين. زيرا کسي که براي تو به‏ديگري خيانت کند، روزي نيز به تو خيانت‏خواهد کرد و کسي که‏براي تو به ديگران ظلم و تجاوز کند، به تو نيز ظلم خواهد کرد وکسي که از ديگران نزد تو سخن چيني کند، عليه تو نيز نزد ديگران‏نمامي خواهد نمود.» (7)
راه و «رسم رفاقت‏» در ثبات و پايداري دوستي مؤثر است، گوشه‏اي‏از شيوه آن را در کلام امام صادق(ع) مي‏نگريم:
«کمترين حق آن است که: دوست‏بداري براي او چيزي که براي خود دوست مي‏داري. کراهت داشته‏باشي در حق او، از آن‏چه براي خود کراهت داري. از خشم اوبپرهيزي، به دنبال رضا وخشنودي او باشي. با جان و مال و زبان ودست و پايت او را کمک کني. مراقب و راهنماي او و آيينه اوباشي. سوگندش را قبول کني، دعوتش را اجابت نمايي، هرگاه بيمارشد، به عيادتش بروي و هرگاه فهميدي حاجتي دارد، قبل از اين که‏بگويد، آن را انجام دهي، و وي را ناگزير نکني که انجام کار رااز تو درخواست کند…» (8)
خاتمه
سخنان و گفته‏ هاي نغز امام صادق(ع) روح و جان را قوت بخشيده،منشور دستورهاي زندگي و سعادتمندي آن است. اميداست جامعه جوان‏ و پرنشاط، هندسه شخصيت و هويت‏ خود را در پرتو معارف اين‏ امام(ع) ترسيم کرده، خود و جامعه را در سيره ومنش، در مسيرتحقق آرمان جامعه ديني و مدينه آرماني اهل‏ بيت عليهم السلام ،سمت و سو بخشند.
محمدباقر پوراميني

1. رابطه دوستي و محبت، احمد مطهري، ص 58.
2. تحف العقول، ص‏223.
3. الامالي، شيخ صدوق، ص‏397.
4.  سفينه‏ البحار، ج 2، ص‏59.
5.  مستدرک الوسايل، نوري، ج 2، ص 64.
6.  وسايل الشيعه، ج‏3، ص‏206.
7.  تحف العقول، ص‏326.
8. ment> Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA Styles DefLockedState="false” DefUnhideWhenUsed="true”
   DefSemiHidden="true” DefQFormat="false” DefPriority="99″
   LatentStyleCount="267″>
   UnhideWhenUsed="false” QFormat="true” Name="heading 1″/>
   
   
   اصول کافي، ج 2، ص‏169