شک دکارت‏

دکارت فیلسوف معروفی است که فلسفه خودش را از شک شروع کرد، یعنی در راهی که از نظر فلسفه می‏رفت کم‏کم احساس کرد که به بن‏بست رسیده است، یکدفعه همه خطها را کور کرد و گفت: از نو و از همان اول شروع می‏کنم. یکمرتبه شک کرد و گفت: می‏خواهم در همه چیز شک کنم تا ببینم یقین را از کجا پیدا می‏کنم. نه تنها در امور مذهبی شک کرد، در سایر امور نیز شک کرد، گفت: شاید خدا نباشد، پیغمبرانی نباشند، اصلًا شاید دنیایی وجود نداشته باشد، رنگ و حجم و جسم و حرارت وجود نداشته باشد، همه اینها خیال باشد. مگر نه این است که انسان گاهی در خواب یک دنیای بسیار وسیع و عظیمی را می‏بیند که در عالم خواب شک نمی‏کند که آنچه می‏بیند حقیقت است اما وقتی بیدار می‏شود می‏بیند همه آنها خیال بوده است؟ بعد گفت: ولی در هرچه شک کنم در یک چیز نمی‏توانم شک کنم و آن این که «شک می‏کنم»؛ در این که «شک می‏کنم» نمی‏توانم شک بکنم، پس شکی وجود دارد و شخص شک‏کننده‏ای وجود دارد که من هستم. پس اگر هیچ چیز در جهان وجود ندارد، من و شکم وجود داریم.

بعد گفت: پس یک نقطه پیدا کردم. حالا پایم را روی این نقطه می‏گذارم و این را پله اول قرار می‏دهم و قدم به قدم جلو می‏روم. بعد آمد درباره خودش بررسی کند، گفت: من که هستم، شک من هم که وجود دارد؛ آیا اگر هیچ چیز وجود نداشته باشد، من و شک من می‏تواند وجود داشته باشد، یا یک چیز دیگری هم باید وجود داشته باشد تا من و شکم وجود داشته باشیم؟ دید نه، باید چیز دیگر هم وجود داشته باشد.قدم به قدم جلو رفت- که داستانش مفصل است- و دید خدا را نمی‏تواند انکار کند، خدا وجود دارد، روح وجود دارد، جسم وجود دارد، و کم‏کم خیلی از چیزهایی را که قبلًا هم قبول داشت قبول کرد و خیلی از چیزها را قبول نکرد. رفت سراغ مذاهب(اینجاست که انسان احساس می‏کند که او واقعاً مرد باانصافی است). مذاهب محیط خودش را یک یک بررسی کرد و معتقد شد که مذهب مسیح در میان مذاهب موجود بهترین مذهب است، ولی گفت: من نمی‏گویم مذهب مسیح بهترین مذهب جهان است، چون من نمی‏دانم در جهان چه مذاهبی وجود دارد ؛ شاید در جهان مذاهب دیگری وجود داشته باشد که بر مذهب مسیح ترجیح داشته باشد. من فعلًا می‏گویم بهترین مذهب موجودی که من می‏شناسم این است. و عجیب این است که وقتی می‏خواهد مثالی برای یک نقطه دورافتاده ذکر کند که او بی‏خبر است از این که در آن نقطه چه مذهبی وجود دارد، می‏گوید مثلًا ممکن است در ایران یک مذهبی وجود داشته باشد که از مذهب مسیح بهتر باشد

منبع کتاب عدل الهی

شهید مطهری