وظايف جوانان در جامعه مهدوي

پيروي از نائبان امام زمان عليه السلام
در دوره غيبت کبري، فقهاي جامع‏الشرايط به نصب امام زمان‏عليه السلام مسؤوليت نمايندگي عام امام‏عليه السلام را در استمرار حرکت‏حيات‏بخش امامت و پاسداري از احکام و مقررات اسلامي برعهده دارند. بر اين اساس، يکي از وظايف افراد در عصر غيبت، پيروي از رهنمودهاي فقهاي عادل است. چرا که فقها به دليل آشنايي با شيوه‏هاي صحيح استنباط احکام از منابع اصيل ديني، قادرند تا به پرسش‏هاي مختلف مردم در زمينه مسائل ديني پاسخ دهند. امام صادق‏عليه السلام در اشاره به چنين امر مهمي فرمودند: «فقها از سوي ما منصوب شده‏اند تا به سؤالات شما پاسخ دهند و شما نيز مؤظف هستيد در شرايطي که به ما دسترسي نداريد به آنها مراجعه کنيد و بر اساس نظر آنان در چهارچوب احکام الهي عمل کنيد و هرگز حکم آنها را که براساس موازين شرعي ارائه مي‏شود، رد ننماييد. چون رد نظر آنان، به منزله رد حکم و نظر ماست و رد نظر ما، به منزله رد نظر و حکم خداوند است.» (4)

در همين باره زماني که از حضرت مهدي (عج) سؤال کردند که در دوران غيبت کبري که به شما دسترسي نداريم جواب احکام و مسائلي را که با آنها مواجه مي‏شويم چگونه به دست آوريم؟ آن‏حضرت در پاسخ فرمودند: «در پيشامدها و حوادثي که رخ مي‏دهد به آشنايان با احاديث ما (يعني مجتهدان جامع‏الشرايط که متخصصان متون ديني و احاديث اهل‏بيت‏عليهم السلام هستند) مراجعه کنيد و آنها حجت من براي شما و من حجت‏خدا بر آنان هستم.» (5) پس، برخلاف نظر نادرست‏برخي افراد ناآشنا به معارف اسلامي، مسلمانان در دوران غيبت کبري بدون راهنما نمانده‏اند که مجبور باشند با شيوه‏هاي ناصواب متکي به انديشه‏هاي ناقص بشري و نظريه‏هاي غيرعلمي به حل مشکلات اقدام کنند و در نتيجه، گرفتار معضلات فرهنگي و اقتصادي و اجتماعي فراوان گردند. بلکه در دوراني که بنابر مصالحي امام معصوم‏عليه السلام در دسترس همگان نيست مردم موظف‏اند که به فقهاي عالم و عادل مراجعه کنند و آنان نيز موظفند بدون کوتاهي و سهل‏انگاري بر اساس موازين شرعي از طريق مراجعه به آيات قرآن و روايات اهل‏بيت‏عليهم السلام به همه سؤالات و نيازهاي فکري و اعتقادي و فقهي و فرهنگي و سياسي و… آنها پاسخ‏هاي مناسبي ارائه دهند.


******************

جامعه‏سازي

از آنجا که يکي از شرايط مهم رشد ارزش‏ها و فراهم شدن زمينه حاکميت احکام الهي، اصلاح وضع عمومي جامعه است لذا در تعليمات روشنگرانه اسلام اهتمام به وضع جامعه و مبارزه با نارسايي‏هاي اجتماعي و فساد و کجروي‏ها از طريق اموري چون امر به معروف و نهي از منکر مورد تاکيد قرار گرفته است. به گونه‏اي که حتي انسان‏هاي بي‏توجه به امور اجتماعي و مشکلات ساير مردم، خارج از زمره مسلمانان محسوب مي‏شود: «من اصبح ولايتهم بامورالمسلمين فليس بمسلم‏»

علاوه بر اين‏که بر اساس روايات اهل‏بيت‏عليهم السلام تا آمادگي‏هاي لازم فکري و فرهنگي و… در احاد جامعه براي پذيرش و ياري امام زمان‏عليه السلام پيدا نشود، ظهور حضرت محقق نخواهد شد. از سوي ديگر، تحصيل آمادگي‏هاي لازم نياز به بستر سالمي دارد که افراد در سايه آن بتوانند به کسب مهارت‏ها و کمالات لازم بپردازند.

اين بسترسازي مشروط به احساس مسؤوليت همگاني و مشارکت همه جانبه تک تک افراد در پاکسازي فضاي عمومي جامعه است که براي انجام کامل و به موقع اين امر نيز مکانيزم‏هاي زيادي پيش‏بيني شده است که مهمترين آنها، اقامه فريضه امر به معروف و نهي از منکر است. يعني همه افراد جامعه اسلامي موظفند از طريق تحصيل آشنايي کامل با شرايط و احکام آن، به اصلاح نارسايي‏هاي اجتماعي و حفظ سلامت فضاي جامعه بپردازند تا از اين طريق، اولا: شرايط لازم براي ظهور آن حضرت فراهم گردد و ثانيا، امکان زندگي براساس احکام نوراني اسلام در دوره غيبت، ولو به ضرورت ناقص، بوجود آيد.


******************

خودسازي و تهذيب نفس

اصلاح نفس و ترک گناهان و آراستن به فضايل اخلاقي در همه احوال ضرورت دارد. ولي خودسازي و اصلاح نفس در دوره غيبت، که زمينه لغزش و انحراف و آلوده گشتن به رذايل اخلاقي بيشتر است، از اهميت زيادي برخوردار است.

امام صادق‏عليه السلام در اين زمينه مي‏فرمايند: «صاحب‏الامرعليه السلام غيبتي خواهد داشت اگر کسي در آن دوره بخواهد ديندار بماند، سخت در مشقت‏خواهد بود. بنده خالص خدا در آن شرايط بايد تقواي الهي پيشه کند و دو دستي به دين خود بچسبد.»

به علاوه، چون فراهم شدن زمينه ظهور امام زمان‏عليه السلام از يک نظر وابسته به وجود افراد خودساخته و آراسته به فضايل اخلاقي است و جز از طريق تهذيب نفس و پيدا کردن پرورش اسلامي نمي‏توان در سلک ياران و زمينه‏سازان حضور آن حضرت قرار گرفت.

بنابراين، يکي از وظايف افراد تلاش در راه خودسازي و تهذيب نفس است. بر اين اساس، امام صادق‏عليه السلام مي‏فرمايند: «من سره ان يکون من اصحاب القائم فلينتظر و ليعمل بالورع و محاسن الاخلاق … هر کس دوست دارد از ياران حضرت قائم‏عليه السلام باشد بايد در انتظار ظهور آن حضرت باشد و در اين حال، به پرهيزکاري و اخلاق نيکو رفتار نمايد» و حتي در توقيعي که امام زمان‏عليه السلام آن را به مرحوم شيخ مفيد نوشته‏اند چنين آمده است که اعمال ناشايست و گناهاني که از شيعيان سر مي‏زند، يکي از عوامل طولاني شدن دوره غيبت و محروميت آنها از ديدار امام‏عليه السلام است.


********************          

دعا براي تعجيل فرج

با توجه به نقش و جايگاه مهمي که دعا در تفکر اسلامي دارد، اگر دعا با شرايط لازم انجام گيرد همچون ساير علل و عوامل موثر در نظام هستي، مي‏تواند در امور تکويني تغيير ايجاد نمايد. در بخشي از روايات پيامبر اکرم‏صلي الله عليه وآله و ائمه اطهارعليهم السلام توصيه شده است که براي فرج امام زمان‏عليه السلام زياد دعا کنيد و از خود حضرت بقية‏الله (عج) نقل شده است که آن حضرت فرمودند:

«اکثروا الدعا بتعجيل الفرج فان ذلک فرجکم‏» براي تعجيل در فرج و ظهور، زياد دعا کنيد چرا که اين‏کار موجب فرج و خوشحالي شماست.

بنابراين، از ديگر تکاليف عاشقان امام زمان (عج) درخواست تعجيل فرج آن حضرت است. البته، توجه به اين نکته نيز ضروري است که اولا، دعا زماني به مرحله اجابت مي‏رسد که دعا کننده شرايطي را در خود ايجاد نموده باشد که دعاي او شرايط استجابت را داشته باشد. ثانيا، بايد توجه داشت که دعا هرگز جاي عمل به وظايف ديگر را نمي‏گيرد بلکه دعا در صورتي مفيد است که همراه با عمل به ساير تکاليف ديني باشد.

علاوه بر موارد فوق، پايداري در راه ولايت اهل‏بيت‏عليهم السلام، استقامت در برابر مشکلات و نارسايي‏ها، کمک و مساعدت به همنوعان، تحصيل علم و به دست آوردن تخصص‏هاي لازم، احياء شعائر اسلامي و پاسداري از ارزش‏هاي اصيل و… از جمله مسائلي هستند که اهتمام به آنها سعادت و سلامت جامعه، به ويژه نسل جوان را تضمين مي‏کند.



************************
شناخت امام زمان عليه السلام

يکي از مهم‏ترين و اساسي‏ترين اصولي که از ارکان اصلي مکتب تشيع محسوب مي‏شود، مساله امامت و آشنايي با امام هر عصر است. به اعتقاد شيعه، در هيچ برهه از زمان، زمين خالي از حجت و انسان بدون امام معصوم نخواهد بود. چرا که هدايت و رهبري صحيح و همه جانبه انسان بر اساس تعاليم الهي تنها از طريق پيروي از رهنمودها و روشنگري‏هاي امامي ممکن است که علاوه بر، آشنايي با سنت‏هاي حاکم بر نظام هستي، از تمامي مصالح بشر و حقايق تعليمات پيامبران الهي آگاه باشد.

با توجه به اين حقيقت، يکي از وظايف مهم آحاد جامعه، به‏ويژه قشر جوان آن است که در هر عصري، نسبت‏به امام و حجت الهي موجود در آن زمان به گونه‏اي شناخت پيدا کنند که بر تعاليم مسؤوليت‏هاي خود آگاهي پيدا کرده و بر اساس آن عمل نمايند.

اهميت‏شناخت امام زمان (عج) در هر عصري به گونه‏اي است که در برخي روايات، عدم کسب معرفت لازم از امام هم‏رديف، بلکه مساوي با کفر و بي‏ايماني شمرده شده است. پيامبر اکرم‏صلي الله عليه وآله در همين زمينه مي‏فرمايند:

«هرکسي که بميرد و امام زمان خودش را نشناسد به مرگ جاهليت از دنيا رفته است.» و يا در يکي از ادعيه که بر آن نيز بسيار سفارش شده است. به همين مساله اشاره شده است: پروردگارا حجت‏خودت را به من بشناسان چرا که اگر حجتت را به من نشناساني من از دين و آئينم گمراه مي‏شوم.

مضمون اين‏گونه روايات زماني بهتر روشن خواهد شد که به پيامدهاي مثبت و منفي يک جامعه، در اثر برخورداري و عدم برخورداري جامعه از امام و رهبري شايسته توجه و دقت‏بيشتري شود. در طول تاريخ، چه بسيار بوده‏اند حرکت‏ها و يا نهضت‏هاي عظيم مردمي که به دليل فقدان رهبر شايسته با شکست مواجه شده‏اند و يا پس از پيروزي به جهت افتادن زمام امور در دست زمامداران بي‏کفايت‏به انحراف و اضمحلال کشيده شده‏اند…

البته، کم و کيف شناخت امام‏عليه السلام با توجه به نياز و توانايي و ظرفيت افراد متفاوت است. مهم اين است که اين شناخت‏به گونه‏اي باشد که در صورت مواجه افراد با تهديدها و شبهه‏افکني‏هاي دشمنان و بدخواهان، در تشخيص راه صحيح و شيوه درست از دچارشدن به گمراهي و انحراف آنها را نجات دهد. و گرنه شناخت کامل و همه جانبه حجت‏هاي الهي براي افراد عادي با توجه به محدوديت استعدادها و توانايي‏هاي فکري غيرممکن است.


********************

بعد امر به معروف و نهي از منکر

از بهترين راههاي عملي مبارزه جوانان با فساد و تهاجم فرهنگي بيگانگان در جامعه عصر غيبت، امر به معروف و نهي از منکر و احياء آن در جامعه اسلامي است.

با اين دو عمل است که احکام و فرايض الهي در جامعه برقرار مي ماند و جامعه ديني از انحراف نجات مي يابد.

رضا و خشنودي امام زمان (عج) در آن است که معروف عملي شود و منکر ترک گردد. بنابراين جوان منتظر نمي تواند در اين باره بي تفاوت باشد.

بزرگترين امر کننده به معروف و نهي کننده از منکر در روزگار ظهور، خود مهدي (عج) است پس چگونه ممکن است که جامعه منتظر، خشنودي مهدي را بخواهد ولي در اين بعد به مهدي(عج) اقتدا نکند. اهميت امر

به معروف و نهي از منکر در حفظ جامعه اسلامي از گرداب فساد چنان است که حضرت علي (عليه السلام) در بستر شهادت به فرزندانش امام حسن (عليه السلام) و امام حسين (عليه السلام) سفارش مي کند:

«لا تترکوا الامر بالمعروف و النهي عن المنکر فيولي عليکم شرارکم ثم تدعون فلا يستجاب لکم»:

امر به معروف و نهي از منکر را ترک نکنيد که در اين صورت اشرار شما بر شما چيره مي شوند. پس شما براي دفع آنها دعا کنيد ولي دعاي شما اجابت نمي شود.

هدف امام حسين نيز از برپايي قيام عاشورا احياء امر به معروف و نهي از منکر در جامعه اسلامي آن زمان بوده است.

در بحث از مقابله با تهاجم فرهنگي آنچه مهم است و بايد به آن بيشتر از ساير موارد عنايت شود مسئله امر به معروف و نهي از منکر است. امر به معروف و نهي از منکر قوي ترين سلاح پاسداري از فرهنگ و ارزشهاي اسلامي و حفظ جامعه اسلامي از فساد و تعرض دشمنان دين مي باشد. اين دو فريضه بر حسب روايات، همه واجبات بوسيله اين دو پا برجاست.

با توجه به اهميت اين دو فريضه در دين اسلام، جوانانِ عصر انتظار بايستي پيشگام در اجراي اين اصل مهم اسلامي باشند و در واقع جوانان با اجراي اين اصل مهم مي توانند بصورت عملي جامعه رااز وجود آلودگيها پاک سازند و سلامت جامعه را تضمين کنند. جوانانِ منتظر در عصر غيبت با استفاده و بکارگيري نيروي جواني خويش در ستادهاي امر به معروف و نهي از منکر بخوبي مي توانند جامعه اسلامي را از عناصر بيماري زا و ميکروب گناه پاک سازي کنند تا جامعه اسلامي امروز پذيراي منجي عالم و صاحب حق گردد.

اصلاح امت و نجات دادن اجتماع از انحراف و فساد اخلاقي در گرو احيا و اجراي اصل امر به معروف و نهي از منکر است لذا شايسته است که جوانانِ منتظر، خود را به آداب معروف آراسته کرده و با شناخت اهميت و جايگاه رفيع اين اصل در نظام توحيدي اسلام در اجراي اين اصل بکوشند و با تشکيل هسته هاي امر به معروف و نيز همکاري با ستادهاي امر به معروف ونهي از منکر ضمن طرد هر گونه فساد اخلاقي و اجتماعي در سطح جامعه، شرائط مطلوب را براي ظهور حضرت مهدي(عج) فراهم سازند پس بعد امر به معروف و نهي از منکر از مهمترين ابعاد تکليف جوانان در عصر انتظار بوده که توجه به آن بيش از پيش ضروري بنظر مي رسد.


*********************

بعد پارسايي

دوران جواني مرحله اي است که انسان بيشتر در معرض لغزشها و انحرافات اخلاقي قرار دارد و در واقع احساس بر عقل چيره مي گردد و چه بسا انسان به همين خاطر از انجام عمل صالح غافل بماند. از حساس ترين دوران زندگي انسان، دوران جواني است که مراقبت از خود در اين مرحله از عمر بسيار مهم و حائز اهميت فراوان است.

پيشه کردن تقوي الهي، تدين و پارسايي در اين دوره از زندگي (دوران جواني) از برجستگي خاصي برخوردار مي باشد و شايد کمي مشکل باشد ولي با تمرين و ممارست مي توان اين بعد را تقويت نمود.

داشتن اين بعد از ابعاد تکليف در عصر انتظار از سوي جوانان مهم و قابل توجه است.چرا که در جواني پاک بودن شيوه پيغمبري است.

در دوره جواني زاهد و پارسا بودن مطلوب زندگي بشري است. بخصوص در عصر غيبت جوانان از طريق زهد و تقوي مي توانند در زمره ياران شايسته امام زمان(عج) قرار گيرند و زمينه و شرائط ظهور آن امام همام را به بهترين وجه ممکن فراهم سازند. و در گسترش عدل و داد در سراسر گيتي و احقاق حقوق مستضعفين مؤثر واقع شوند.

وقتي جوان عصر انتظار به لباس تقوي آراسته شود فساد در وي هرگز راه نمي يابد و القائات شوم فرهنگي دشمنان در وي اثر بخش نخواهد بود.

براي مبارزه با فساد در عصر غيبت داشتن اين صفت (پارسايي و تقوي) از سوي جوانان يک ضرورت است.

با وجود جوانان مؤمن با خصوصيات فوق در صحنه هاي مختلف جامعه اسلامي، مظاهر فساد در جامعه از بين رفته و جامعه در مسير سعادت و کمال انسانها حرکت خواهد کرد.

همين جوانان هستند که ياران مهدي(عج) در عصر ظهور مي باشند و ثبات و تداوم حکومت جهاني ولي عصر(عج) به حضور و مشارکت جوانان متعهد و وارسته نيازمند است و از تعرض دشمنان در امان خواهد بود.

*********************

بعد فرهنگي

منظور از بعد فرهنگي نگهباني و حراست فرهنگ ديني در جامعه و ميان جوانان است و اينکه فرهنگ اسلامي و ديني با مشخصات و ويژگيهايي که قبلاذکر آن رفت در ميان جوانان وجامعه زنده بماند و نقش آفرين و جهت بخش باشد.

امروز، همين فرهنگ اسلامي و ديني مورد تهاجم بيگانگان و دشمنان دين قرار گرفته است. دشمن سعي دارد با حذف فرهنگ ديني و اسلامي در جامعه اسلامي و دور کردن جوانان از مفاهيم فرهنگ ديني، سلطه فرهنگي خود را در جامعه اسلامي گسترش دهد و بر حذف آن تاکيد مي کند. تهاجم فرهنگي چيزي جز حذف و به ابتذال کشانيدن فرهنگ ديني در جامعه اسلامي عصر غيبت نمي باشد.

امروز آنچه در جامعه اسلامي عصر انتظار ضرورت دارد تقويت جبهه فرهنگي است. ديروز مسئله نظامي مطرح بود ولي امروز نبرد فرهنگي.

در اين جبهه فرهنگي جوانان بخصوص جوانان تحصيلکرده نقش مهمي را بازي مي کنند و رسالت سنگيني را بر عهده دارند.

جدايي و بيگانگي اين قشر از جامعه از فرهنگ اسلامي و ديني ضررهاي جبران نا پذيري را متوجه اسلام و مسلمين مي گرداند.

بديهي است که تحقق ظهور مهدي(عج) در گرو حفظ ارزشهاي اسلامي و فرهنگ متعالي ديني در جامعه و پايبند بودن جوانان بعنوان اصحاب آن امام در عصر ظهور به اين فرهنگ اسلامي و استمرار آن تا زمان ظهور حجت حق مي باشد.

صيانت از اين فرهنگ يکي از راههاي مبارزه با تهاجم فرهنگي دشمنان دين در عصر غيبت از جانب جوانان مي باشد.

جوانان مي توانند با مطالعه و پژوهش و کاوش در مفاهيم عميق فرهنگ اسلامي و ديني در نشر اين فرهنگ و شناساندن آن به جهانيان نه تنها بر غنا و پويايي آن بيافزايند بلکه مي توانند از اين طريق اسلام حقيقي را به جهانيان معرفي کنند و زمينه جذب فرهنگهاي ديگر را به دين مبين اسلام فراهم سازند. مبارزه فرهنگي کار فرهنگي مي خواهد.

بنابراين در مبارزه با تهاجم فرهنگي بايد ابزار فرهنگي را به خدمت گرفت. گسترش فرهنگ اسلامي در سطح جامعه و حتي در فراسوي مرزهاي جامعه اسلامي گامي موثر در اين راستا مي باشد.

نوشتن مقالات تحقيقي پيرامون فرهنگ اسلامي و مقايسه آن با فرهنگهاي الحادي معاصر، برگزاري نشستهاي علمي فرهنگي در زمينه تبيين فرهنگ متعالي اسلامي، برگزاري سمينارهاي علمي، تشکيل انجمنهاي علمي و تحقيقي در زمينه معارف اسلامي و حتي بر پايي مجالس مناظره فرهنگي با شرکت گروههاي مختلف و دعوت از صاحبنظران علوم ديني و مسائل فرهنگي از سوي جوانان از جمله اقداماتي است که مي تواند در شناسايي و ترويج فرهنگ اسلامي در جامعه عصر غيبت موثر بوده و جامعه اسلامي را در برابر هجمه فرهنگي بيگانگان واکسينه نمايد.

بخاطر داشته باشيم که در تهاجم فرهنگي دشمنان با سرمايه گذاريهاي فراوان سعي مي کنند در مسلمين عقده حقارت و خود کم بيني ايجاد کنند که صاحب فرهنگ مترقي نيستند و اينکه فرهنگ اسلامي فرهنگي متروک و کهنه است.

لذا مي توان با معرفي فرهنگ اسلامي و نماياندن کاربرد آن در زندگي بشري عملا به دشمنان فهماند که فرهنگ اسلامي بالاتر از آن چيزي است که آنها مي پندارند جوانان از طريق تمسک به فرهنگ اسلامي بهتر مي توانند خوديابي و خودشناسي کنند.

يکي از نمونه هاي ايمان به غيب و امام غايب همين تمسک به فرهنگ ديني و اسلامي است.

ايمان به قيام مهدي(عج) در گرو ايمان به فرهنگ اسلامي و ارزشهاي ديني است که امروز همين فرهنگ مورد هجوم دشمنان دين قرار گرفته است. بدليل اهميت اين فرهنگ است که دشمنان از هر سو تلاش مي کنند آنرا زير سؤال ببرند.