موضوع: رابطه ی هویّت انسان با عبودیّت خداونداز منظر آیات و روایات

نویسنده: خانم سمیه باقری

چکیده

در تاریخ تفکّر بشری،هویّت آدمی از منظرهای مختلف مورد بحث واقع شده است از جمله دین،فلسفه،عرفان و … عومل تأثیرگذار برهویّت متعدّد می باشد که یکی از مهمترین آن ها عبودیّت است.امّا هویّت انسان چیست؟عبودیّت چیست؟این دو سؤالی است که باید بدان ها پاسخ داد تا بتوان تأثیرات عبودیّت بر شکل یافتن هویّت را شناخت.

  از لحاظ لغوی،هویّت به معنای “او بودن"است و هویّت انسان همانا ذات اوست که فرد انسانب به آن آگاهی دارد و از منظر قرآن کریم حقیقتی است که از جانب حضرت حق جلّ و علا به ما انسان ها افاضه شده است و ما با أعمال و افکارمان می توانیم آن را در مدارج کمال بشری ارتقاء داده ویا آن که با حرکت قهقرایی آن به سطح حیوانیّت و حضیض ذلّت بشویم.

عبادت به معنای فرمان برداری از اوامر خداوند است که در قالب رکوع و سجود و روزه …شکل می گیرد ولی عبودیّت معنایی فراتر از عبادت دارد و آن نهایت خضوع و خشوع است که در قلبی همچون قلب ابراهیم خلیل الله قرار میگیرد که فرزند خویش را برای اطاعت اوامر حقّ به قربانگاه می برد.

  عبودیّت بر هویّت تأثیرات مختلفی دارد که هر کدام آثار خاصّ خویش را دارند آثاری که هم بر فرد و هم بر اجتماع تأثیرات زیادی می گذارند.دیگر از آثار عبودیّت بر هویّت.

 عبودیّت مستلزم جدیّت بسیار است و در این میان باید مراقب آسیب هایی که در این راه وجود دارد باشیم آسیب هایی از قبیل رهبانیّت و گوشه نشینی که شدیداً مورد نهی پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم)قرار گرفته است و دیگر عدم اعتقاد به نعمت ولایت که بدون ولایت عبودیّت معنایی ندارد.

واژگان کلیدی:هویّت،عبودیّت،عبادت.

منابع: 

*قرآن،آیت الله،مشکینی،تهران،مرکز چاپ و نشر قرآن کریم،1380.

*نهج البلاغه،دشتی،محمد،چاپ دوّم،انتشارات آل علی (ع)،1381.

منابع فارسی

1-آمدی التمیمی ،عبد الواحد بن محمد ، غرر الحکم ودار الحکم ،مترجم ، محمد علی انصاری ، دار الکتب اسلامی ، بی تا .

2-احمدی،علی اصغر،روان شناسی شخصیّت ازدیدگاه اسلامی، چاپ دهم ،تهران،امیر کبیر،1374. 

3-پاینده،ابوالقاسم،نهج الفصاحه،چاپ چهارم،تهران،1382.

4-جوادی آملی ،عبدالله،تفسیرموضوعی(معرفت شناسی)،تهران،نشر اسراء،1378.

5-حافظ شیرازی،محمد،،دیوان حافظ،تصحیح،علی محمد،رفیعی،چاپ اوّل،تهران،نشر ستارگان،1372.

6- حسنی ،محمد حسن، ،نو سازی جامعه از دیدگاه امام خمینی(ره)، تهران،نشر عروج،1378.

7-خمینی،روح الله، لب الأثر فی الجبر و القدر،قم،مؤسسه امام صادق (علیه السلام)،چاپ اوّل،بی تا.

8——– شرح چهل حدیث،تهران،مؤسسه تنظیم و نشر آثار امّام خمینی(س)،1371.

9——- –ره عشق، تهران ، مو سسه تنظیم و نشر آثار امّام خمینی ،بی تا .

10——- شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران ، مو سسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ،1375.

11-دهخدا ،علی اکبر ، لغت نامه دهخدا ،ج14 ، چاپ اوّل ، تهران ،انتشارات روزنه فرهنگی 1373.

12- دینانی، غلامحسین ،قواعد کلّی در فلسفه اسلامی ، ج3، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی،بی تا.

13- راغب اصفهانی ،حسین بن محمد ،  مفردات  الفاظ  قرآن کریم ، مترجم ،حسین خدا پرست ، چاپ چهاردهم ، قم ، دفتر نشر نوید اسلام ، 1387.   

14-ساجدی ،ابولفضل، ،دین و دنیای مدرن،قم،انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی  امام خمینی (ره)،1378.

15- شاملو ،سعید،مکتب ها و نظریه ها در  روان شناسی  شخصیّت، تهران، انتشارات رشد، 1390.

16- شیرازی ،مصلح الدّین ،سعدی ، گلستان ،چاپ   سوّم ، تهران ، انتشارات افشار ،1372.

17-شیخ صدوق ،محمد بن علی،ابن بابویه، ،پاداش نیکی ها و کیفر گناهان /ترجمه ثواب الاعمال،مترجم،محمد علی،مجاهدی،قم،انتشارات سرور،چاپ اوّل،1381.

18—————– توحید  ،ج 3،مترجم ،علی اکبر،میرزایی،قم،نشر علویّون،1388.

19- صالحی ،صالح، ،شرح نهج البلاغه،قم،دارالحجه،بی تا.

20-الطایی،علی،بحران هویّت قومی در ایران، چاپ دوّم،تهران،نشر شادگان،1382.

21-طباطبایی،علّامه محمد حسین،جامع الاحادیث، ج 9،4، تهران، انتشارات  راه علم،1386.

22-حسن،عمید،فرهنگ عمید،تهران،نشرامیرکبیر،1363.

23- فنایی ،ابولقاسم، ،انتظار بشر از دین،مجله نقد ونظر،شماره 1377.

24- قرائتی ،محسن ، ،پرتوئی از اسرار نماز،نوبت چاپ،50،  انتشارات مرکز فرهنگی درس هایی از  قرآن،1393.

25-قرشی بنایی،علی اکبر،قاموس القرآن،ج 4،چاپ ششم،تهران،دارالکتب الاسلامیّه،1412.

26- قمی ،عبّاس، ، ترجمه موسوی کلانتری دامغانی ،مفاتیح الجنان، چاپ هفتم،قم،انتشارات فاطمة الزّهرا1379.

27-کریمی ،یوسف ،روان شناسی  شخصیّت، تهران، مؤسسه نظر ویرایش، 1380.

28- مطّهری ،مرتضی، ،حماسه ی حسینی،ج دوّم ، نوبت چاپ 68،تهران، نشر صدرا، 1393.

29- مکارم شیرازی ،ناصر، ،تفسیر نمونه،ج 3، 16،9،تهران،دارالکتب الاسلمیة،74 13.

30- نقیب زاده ،عبدالحسین،درآمدی بر فلسفه،تهران،نشر ظهوری1375.

31- نراقی ،احمد ،معراج السعادة، ،چاپ  سوّم ، مؤسسه انتشارات هجرت، 1375،بی تا، .

32- هاشمیان ،جواد ، علم النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی ، تهران ،نشر رشد ، 1385.

منابع عربی

33- برقی،احمدبن محمدبن خالد،کتاب محاسن،ج 1،چاپ دوّم،قم،دارالکتب الاسلامیّه،1371.

34- تفتازانی ،سعدالدین ، شرح العقائد النسفیه، محقق : محمد عدنان درویش ، انتشارات مکتبه الکلّیات الازهریه ،1408.

35- التهانوی ،محمد علی ،کشاف الاصطلاحات الفنون ، محقق: عبدالبدیع القاهره ، انتشارات المؤسّسه المصریه 1963.

36- الجرجانی ،علی بن محمد ،التعریفات ،بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، 1978.

37-حرّانی ،حسن بن شعبه، ،تحف العقول،قم، جامعه مدّرسین،1404.

38-خمینی،روح الله،تهذیب الاصول،ج ا،قم،نشر اسماعیلیان،1382.

39-محمدبن حسن، ،وسائل الشیعه،ج 11، 3،6،7،12،79،چاپ چهارم،قم،نشر آل البیت،1409.

40- حرّعاملی ،عبدالله بن جعفر،حمیدی، قرب الاسناد (ط الحدثیّه) ، چاپ اوّل ،قم، مؤسسّه آل البیت(علیهم السلام) الاحیاء التراث ، 1413.

41- حویزی ،عبدالعلی بن جمعه، ،تفسیر نورالثقلین،ج 8،قم،نشر اسماعیلیان،1415.

42-شعیری،محمدبن محمد،جامع الاخبار،چاپ اوّل،نجف،انتشارات مطبعة الحیدریّه،بی تا.

43شیخ صدوق ،محمد بن علی،ابن بابویه، ،معانی الاخبار،ج 1،  چاپ اوّل، قم، انتشارات الاسلامی، 1403.

44—————-الأمالی ، چاپ اوّل،قم،انتشارات کنگره شیخ مفید،1413.

45—————– خصال،ج 1، قم،جامعه مدّرسین قم،1362.

46-صدر الدین  شیرازی، مرتضی ، اسفار اربعه، ج1 ، بیروت: دار الاحیاء التراث االعربی ،1981.

47-طبرسی ،فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآ ن،ج 1 ،چاپ سوّم،تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372.

48-طباطبایی ،علّامه محمد حسین، تفسیر المیزان ، ج25 ، قم :  دارا لعلم ، 1346.  

49-طوسی ،خواجه نصیر الدین،شرح الاشارات وتنبیهات ،ج 3،قم،مشرع البلاغه،چاپ اوّل،1375. 

50- غزالی ،ابومحمد، ،احیاء علوم دین،ج 4، مصر،شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده1359.

51-فخر رازی،محمدبن عمر،مفاتیح الغیب،ج 5،بیروت،دار احیاء التراث العربی،بی تا. 

52-کرجی ،محمدبن علی، ،معدن الجواهر و الریّاضت الخواطر،تهران،چاپ دوّم،المکتبة المرتضویّه، 1394.

53-کلینی،محمدبن یعقوب،اصول کافی،(ط اسلامیّه)،ج 1،2،4،8،چاپ چهارم،تهران،دارالکتب الاسلامیّه،1407.

54-مجلسی، محمدباقر،بحارالانوار، ج2،3،6،8،9،1،67  ،چاپ دوّم، بیروت، دارالاحیاالتراث العربی،1403.

55-محمدی ری شهری ،محمد ،میزان الحکمه،قم،مکتب الاعلام،بی تا.

56مطّهری،مرتضی،شرح مبسوط منظومه، چاپ پنجم، انتشارات حکمت، 1367.  

57-مجلسی،محمد باقر،مرآ ت العقول  فی شرح  الاخبار آل رسول ،ج 9، چاپ دوّم، تهران، دارالکتبالاسلامیّه،1404.

58-نمازی،شاهرودی،علی،مسترک سفینه البحار،ج 3،قم،جامعه مدرسینحوزه علمیّه قم،دفتر انتشارات اسلامی،1375.

59-نوری ،میرزا حسین، مستدرک الوسائل،ج 7، چاپ دوّم،بیروت،مؤسسه آل بیت الاحیاء اتراث،1408.

منبع سایت

60-رهروان ولایتwww.welayat.net.com.