موضوع پایان نامه: مواضع امام سجاد ( علیه السلام ) در واقعه ی حره

نویسنده: خانم: مرضیه حاجی حیدری 

چکیده

  حاکمیت بنی امیه یکی از مهم ترین آسیب هایی بود که در ساختار فکری ، اجتماعی و سیاسی جامعه ی نوپای نبوی پدیدار گشت و در طول حدود هزار ماه فجایعی را آفرید که با گذشت بیش از هزار سال ، خاطره های تلخ و آثار شوم آن از ذهن و اندیشه و عواطف اهل ایمان زدوده نگشت . واقعه ی حره در سال 63 ه.ق در سنگلاخ های بیرون مدینه در روزگار حاکمیت یزید بن معاویه ، به رهبری « عبدالله بن حنظله غسیل الملائکه » در برابر فسق و فجور یزید در مدینه روی داد و به مدت سه شبانه روز هر گونه تعرض به جان و مال و ناموس مسلمانان بر سپاه شام مجاز شمرده شد . عصر امام سجاد ( علیه السلام ) یکی از پر اختناق ترین دوران های تاریخ اسلام به شمار می آید .

  شیعه در این برهه ، هم از بعد اعتقادی و هم از بعد سیاسی در شرایط بسیار سختی به سر می برد و تشکیلات و انسجام آن فرو پاشیده و در آستانه ی انقراض قرار گرفته بود . اما سجاد ( علیه السلام ) با ارزیابی اوضاع و ملاحظه ی اختناق شدیدی که پس از شهادت امام حسین ( علیه السلام ) بوجود آمده بود ، شکست نهضت مدینه را پیش بینی و می دید اگر در آن شرکت جوید نه تنها پیروز نمی شود بلکه خود و پیروانش نیز کشته می شوند و باقی مانده ی نیروهای تشیع از بین می رود بدون آنکه نتیجه ای حاصل شود .

  لیکن امام ( علیه السلام ) با بهره گیری از اصل « تقیه » ، هستی و دوام شیعه را حفظ و در پوشش آن جامعه ی شیعی را رهبری نمودند و در برابر واقعه ی حره از هرگونه بلا و مصیبت در امان ماندند تا بتوانند به عنوان محور اصلی شیعه باقی بمانند .

  در این پژوهش سعی شده است با استفاده از منابع تاریخی دست اول پس از ارائه ی کلیاتی به بررسی زمینه ها و شخصیت های موثر و مواضع امام سجاد ( علیه السلام ) در واقعه ی حره پرداخته شود .

واقعه ی حره ، امام سجاد ، یزید ، مسلم بن عقبه ، عبدالله بن حنظله ، قیام ، مواضع .

فهرست منابع و مآخذ

فهرست کتب فارسی

1-امین عاملی ، محسن ، سیره ی معصومان ، مترجم ، علی حجتی کرمانی ، ج5 ، چاپ دوم ، تهران ، انتشارات سروش ، 1376 .

2-بهشتی ، محمد ، فرهنگ صبا ، چاپ مکرر ، بی جا ، صبا ، 1371 .

3-پیشوایی ، مهدی ، سیره ی پیشوایان ، چاپ 21 ، قم ، موسسه ی چاپ آستان قدس رضوی ، 1379 .

4-ترابی ، احمد ، امام سجاد ( علیه السلام ) جمال نیایشگران ، چاپ دوم ، مشهد ، موسسه چاپ آستان قدس رضوی ، 1379 .

5-ترابی ، احمد ، واقعه ی حره رخدادی اسفبار در تاریخ اسلامی پس از حادثه ی عظیم کربلا ، محقق : محمدعلی چنارانی ، چاپ اول ، مشهد ، بنیاد پژوهشهای اسلامی ، 1382 .

6-جعفریان ، رسول ، تاریخ سیاسی اسلام ، ج3 ، چاپ اول ، تهران ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، 1369 .

7-جعفریان ، رسول ، حیات فکری و سیاسی ائمه ، قم ، انصاریان ، 1381 .

8-حیدری نراقی ، علی محمد ، زندگانی چهارده معصوم ( علیه السلام ) چاپ اول ، قم ، انتشارات ، مهدی نراقی ، 1386 .

9-حسینی دشتی ، مصطفی ، معارف و معاریف ، ج8 ، چاپ دوم ، قم ، صدر ، 1376 .

10-رضوی اردکانی ، ابوفاضل ، ماهیت قیام مختار ، قم ، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی ، بی تا .

11- شریف قرشی ، باقر ، تحلیلی از زندگانی امام سجاد ( علیه السلام ) ، مترجم : محمدرضا عطائی ، ج2 ، مشهد ، آستان قدس رضوی ، 1372 .

12- عمید ، حسن ، فرهنگ فارسی عمید ، تهران ، اداره کل فرهنگ ، 1339 .

13- محدثی ، جواد ، فرهنگ عاشورا ، چاپ دوم ، قم ، نشر معروف ، 1417 .

14- مصباح یزدی ، محمدتقی ، آذرخش کربلا ، چاپ دوم ، قم ، موسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی ، 1385 .

15-مهیار ، رضا ، فرهنگ ابجدی عربی – فارسی ج1 ، بی جا ، بی تا .

فهرست کتب عربی :

1-ابوعمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر ، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب ، محقق : علی محمد البجاوی ، ج3 ، چاپ اول ، بیروت ، دارالحیل ، 1412 .

2-ابن خلدون ، تاریخ ابن خلدون ، مترجم : عبدالمحمد آیتی ، ج3 ، چاپ اول ، بی جا ، موسسه ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی ، 1363 .

3-ابن منظور ، محمدبن مکرم  ، لسان العرب ، ج4 ، چاپ سوم ، بیروت ، دارصادر ، 1414 .

4-ابن العمرانی ، الإنباء ، محقق : قاسم السامرئی ، قاهره ، دارالافاق العربیه ، 1421 .

5-الجزری ، عزالدین بن الاثیر ابوالحسن علی بن محمد ، اسد الغابه ، ج3 ، بیروت ، دارالفکر ، 1409 .

6-الحاج حسن ، حسین ، الامام السجاد جهاد و امجاد ، بیروت ، دارالمرتضی ، بی تا .

7-خلیفه بن خیاط ، تاریخ خلیفه ، چاپ اول ، بیروت ، دارالکتب العلمیه ، 1415 .

8-دمشقی ، ابوالغداء اسماعیل بن عمر بن کثیر ، البدایه و النهایه ، ج8 ، بیروت ، دارالفکر ، 1407 .

9-دینوری ، ابن قتیبه ، الامامه و السیاسه ، محقق : علی شیری ، ج2 ، بیروت ، دارالاضواء ، 1410 .

10-الذهبی ، شمس الدین محمد بن احمد ، تاریخ اسلام ، محقق : عمر عبدالسلام تدمیری ، ج5 ، چاپ دوم ، بیروت ، دارالکتاب العربی ، 1413 .

11- الزرکلی ، خیرالدین ، الاعلام ، ج7، چاپ 8 ، بیروت ، دارالعلم للملایین ، 1989 .

12- شراب ، محمد محمد حسن ، فرهنگ اعلام جغرافیایی ، مترجم : حمیدرضا شیخی ، ج1 ، چاپ اول ، تهران ، نشر مشعر ، 1383 .

13- طبری ، محمد بن جریر، تاریخ طبری ، محقق : محمد ابوالفضل ابراهیم ، ج5 ، بیروت ، دارالتراث ، 1387.

14- العسقلانی ، احمد بن علی بن الحجر ، الاصابه ، محقق : عادل احمد عبدالموحد و علی محمد معوض ، ج4، چاپ اول ، بیروت دارالکتب العلمیه ، بی تا .

15- عزالدین علی ابن اثیر ، الکامل ، ج4 ، بیروت ، دار بیروت ، 1385 .

16- ملبوبی ، محمد باقر ، الوقایع و الحوادث ، ج2 ، قم ، انتشارات موسسه ی مطبوعاتی دین و دانش ، 1342.

17- مسعودی ، ابوالحسن علی ابن الحسین ، مروج الذهب ، محقق : اسعد داغر ، چاپ دوم ، قم ، دارالجهره ، 1409 .

18- مسعودی ، ابوالحسن علی ابن الحسین ، التنبیه و الاشراف ، مصحح : عبدالله اسماعیل الصاوی ، قاهره ، دارالصاوی ، بی تا .

19- محمدبن علی بن طباطبا ، الفخری محقق : عبدالقادر محمد مایو ، بیروت ، دارالقلم العربی ، 1418 .

20- المناوی ، عبدالرئوف ، فیض الغدیر شرح الجامع الصغیر ، ج1 ، چاپ اول ، مصر ، مکتبه التجاریه الکبری ، 1365 .

21- واقدی ، محمد بن سعد کاتب ، الطبقات الکبری ، مترجم : محمود مهدوی دامغانی ، ج5 ، تهران ، فرهنگ و اندیشه ، 1374 .

22- یعقوبی ، احمد ابن ابی یعقوب ، تاریخ یعقوبی ، ج2 ، بیروت ، دارصادر ، بی تا .

نرم افزار :

1-نرم افزار، نور السیره ، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ، 1388 ه.ش

2-نرم افزار ، سیره ی معصومان ، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ، 1368 ه.ش .

سایت :

1-هدایت پناه ، محمدرضا ، www.salat.ir         26/12/1395 .