حجاب؛ گمشده‌ امروز
مصطفى شهيدى نسب

تبيين ضرورت مسئله‌ حجاب
… و لباس التقوى ذلک خير …، و پوشش حياء آن بهتر …
زن را نيمى از پيکر اجتماع دانسته‌اند و نقش او را در رشد و تعالى انسان و جامعه انسانى مهم تلقى کرده‌اند. زن افزون بر رسالت و مسئوليت تربيت نسلى مومن، معتقد و متعهد رسالت حضور در صحنه‌هاى اجتماع را نيز دارد. به ديگر سخن بيدارى و هوشمندى زن در گرو قرار گرفتن در گردونه‌هاى اجتماع و آگاه شدن از چگونگى مسائل آن است. فساد آفرينى و دگرگون ساختن موضع اجتماعى زن و تبديل نمودن او به عنصرى هوس‌آفرين بزرگترين ظلمى بوده که به زن روا شده است.
در اوج شکوفايى علم و صنعت، در جهان امروز، الهامات درونى زن، لگد مال هوس‌هاى زودگذر و سود جويى‌هاى اقتصادى گرديد. قانون الهى حجاب ناديده گرفته شده و به نام آزادي! فرهنگ و بى‌بند و بارى ترويج گرديد. غم‌انگيز‌ترين فاجعه آن است که به تدريج خودآرايى ارزش شد! و وسيله پيشرفت قلمداد گرديد و حجاب ارتجاع نام گرفت و علامت عقب ماندگى معرفى شد.
ريشه‌ بيشتر انحرافات دينى و اخلاقى نسل جوان را بايد در لابه‌لاى افکار و چنين عقايدى جستجو کرد. انحرافات عملى که در مسئله حجاب به وجود آمده است مبناى جنجال تبليغاتى عده‌اى عليه اسلام شده است.
پرداختن به مسئله‌ حجاب و ضرورت الگوگيرى از فرهنگ ناب فاطمى در عصر امروز، از عمده‌ترين ضرورت‌هاى فکرى و فرهنگى در حال حاضر است. زيرا حجاب و بدحجابي، مهمترين نماد ديندارى و پايبندى به ارزش‌هاى الهى در جامعه‌ دينى ما به شمار مى‌رود. «پوشش و لباس انسانى پرچم وجود اوست. پرچمى که او بر در خانه خودش نصب کرده است و با آن اعلام مى‌دارد که از کدام فرهنگ تبعيت مى‌کند.»
دفاع از فرهنگ فاطمى و تبيين آثار مثبت آن به عنوان مترقى‌ترين و متعالى‌ترين طرح براى حضور اجتماعى زنان و به عنوان تنها نسخه شفابخش براى زن امروز از رسالت‌هاى مهم فرهنگ فاطمى است که با توجه به اهميت مسئله و تمرکز دشمن بر اين مهم، صاحبان فکر و انديشه و اربابان خود بايد بيش از گذشته اين فرهنگ را به انسان امروز عرضه نمايند.

فلسفه‌ حجاب
علت اساسى پيدايش حجاب، حس و غريزه زن در حفظ و حراست خود در برابر مردان است. نقطه ضعف مرد نيازى است که خلقت در او نهاده و او را مظهر عشق و طلب و زن را مظهر معشوق کرده است.
حجاب در اسلام از اين منشا سرچشمه مى‌گيرد که محل انواع التذاذهاى زن و مرد از يکديگر بايد تنها محيط خانواده باشد و اجتماع منحصرا بايد محل کار و فعاليت باشد.
فلسفه حجاب از ديدگاه اسلام را مى‌توان در چهار بخش خلاصه کرد: 1- آرامش رواني: غريزه جنسى که يک ميل اشباع نشدنى است. اين ميل برخلاف ديگر اميال پس از سير شدن يا به صورت حرص يا تنوع‌پرستى و يا عشق و غزل درمى‌آيد. براى حفظ آرامش رواني، گرچه برهنگى از انحراف‌هاى مخصوص زنان است، وظيفه مشترک مرد و زن اين است که حق خيره شدن به هم را به قصد لذت جويى ندارند. 2- استحکام پيوند خانوادگي: فلسفه پوشش و منع کاميابى جنسى از غير همسر مشروع اين است که همسر قانونى شخص از لحاظ رواني، عامل خوشبخت کردن اوست.
3- استوارى اجتماع: کشاندن تمتعات جنسى از محيط خانه به اجتماع نيروى کار اجتماع را تضعيف مى‌کند و البته پوشاندن بدن به جز قرص صورت و کفين مانع فعاليت‌هاى اجتماعى زن نمى‌شود و در واقع فرض اول فلج کردن کل اجتماع است. 4- ارزش و احترام زن: برترى عاطفى قلبى تنها راه حفظ برترى زن بر مرد است. بر مبناى تعاليم اسلام هر اندازه زن عفيف‌تر باشد بر احترامش در نزد مرد افزوده مى‌شود.

ايرادهاى وارد بر مسئله حجاب
1 - حجاب و آزادي: هيچ کس نبايد بدون دليل زندانى گشته و آزادى‌اش سلب گردد - در جواب بايد گفت فرق است بين پوشيده بودن بدن و در خانه زندانى شدن، حجاب وظيفه خاص زن در چگونگى معاشرت است و تحميلى از سوى مرد بر او نيست و هدف آن کرامت بخشيدن به زن است.
2- رکود فعاليت‌ها: چون هر استعداد طبيعى مبناى يک حق طبيعى است و چون اجتماع محل شکوفايى استعدادها مى‌باشد پس حجاب زنان مانع رشد استعدادهايشان مى‌شود. در جواب مى‌گوييم که حجاب اسلامى هيچ گاه حکم به حبس زن در خانه را نمى‌دهد تا جامعه را از وجود زن و شکوفايى استعدادهاى او محروم نمايد بلکه با تعيين حدود و الزام زن به عمل به آن، ايشان را از چشم‌چرانى و فساد اخلاق مردان در امان نگه داشته است در حالى که ترويج بى‌بند و بارى نيروى تمام افراد جامعه را فلج مى‌کند.
3- افزايش التهاب: فرويد و راسل معتقدند که ايجاد حريم بين زن و مردم موجب تحريک بيشتر غريزه جنسى مى‌شود. فلذا حتى‌المقدور بايد غريزه جنسى را آزاد گذاشت تا عوارض ناشى از آن واقع نشود- در اين صورت بعد از مدتى مردم از آن خسته شده و ديگر سراغ مسائل جنسى نمى‌روند- در جواب مى‌گوييم برداشتن قيود در غريزه جنسى عشق واقعى را مى‌ميراند و بى‌بند و بارى را افزايش مى‌دهد. با توجه به اشباع ناپذير بودن غريزه جنسى فرض فوق صحيح نمى‌باشد. زيرا شهوت از لحاظ جنسى محدود است ولى از لحاظ روحى بعد از تمتع زياد به صورت يک عطش در مى‌آيد که هوس ناميده مى‌شود. اين هوس پخش کننده نيروها، سطحى و متمايل به تنوع و تفنن است. همانطور که محروميت‌ها باعث طغيان اين ميل مى‌شود، تسليم مطلق شدن در برابر آن نيز همين اثر را دارد. در حقيقت براى آرامش اين ميل دو چيز لازم است 1- ارضاى آن در حد طبيعى و 2- جلوگيرى از تحريک و تهييج آن - قاعده «الانسان حريص على منع» در اين باب در صورتى صحيح است که انسان از چيزى منع و بعد به سوى آن تحريک شود. پس با جلوگيرى از تحريک مى‌توان جلوى اين حرص را هم سد کرد.

عناصر حجاب
1- استيذان: اسلام رسم غلط بى‌اجازه وارد شدن را به دو دليل نسخ کرد 1- امنيت ناموس 2- حفظ اسرار و دستور به استعلام بوسيله گفتن الله اکبر و سبحان الله، در سوره ‌نور آيه 27 مى‌خوانيم‌ «يا ايها الذين آمنوا لا تدخلوا بيوتا غير بيوتکم حق تستاذنوا و تسلموا على اهلها ذلکم خيرلکم لعلکم تذکرون» پس مى‌بايست قبل از ورود به هر مکان مسکونى اجازه گرفت و حتى در تعاليم اسلامى آمده است اگر صاحب خانه به شما اجازه‌ ورود نداد، برگرديد و ناراحت هم نشويد.
2- غض بصر: غض به معناى صرفنظر کردن و کم کردن و عبن و بصر به معناى چشم و ديدن هستند، پس غض بصر يعنى کم کردن نگاه و عدم خيره شدن - در اين باب در قرآن کريم آمده است: قل للمومنين يغضوا من ابصارهم … (نور- آيه 30)
3- سترعورت: در قرآن کريم در دو جا حفظ مزوج به معناى ستر عورت و حفظ از نگاه کردن ديگران است- يکسان بودن دو حکم غض بصر و حفظ فرج براى زن و مرد نشانگر تاکيد اسلام بر سالم بودن جامعه است.

کيفيت پوشش:
واژه‌ حجاب به دو معنى «پوشيدن» و «پرده و حجاب» مى‌باشد. واژه‌هايى که در قرآن کريم بدين منظور به کار رفته است عبارتند از: جلباب، خمار، جيب و واژه‌هاى مرتبط با اين بحث زينت و تبرج است.
در مورد واژه‌ جلباب در قرآن مى‌خوانيم «يا ايها النبى قل لازواجک و نباتک و نساء المومنين يونين عليهن من جلابيبهن ذلک ادنى ان يعرض فلا يوذين» با جمع کردن نظرات مختلف مى‌توان به اين نتيجه دست يافت که مراد از جلباب پوششى است که از روسرى بزرگتر و از چادر کوچکتر است و مطابق اين آيه زنان مومنين بايد آن را جمع و جور کنند نه آنکه آن را آزاد بگذارند به طورى که گاه و بى‌گاه کنار رود و بدن آشکار گردد.
در جايى ديگر در قرآن کريم مى‌خوانيم «وليضربن بخمر على جيوبهن» (نور30 ) جمع نظرات مفسرين تکيه بر اين دارد که مراد از خمر همان روسرى است و در اين آيه شريفه دستور داده شده است به اينکه زنان بايستى روسرى‌هاى خويش را بر گريبان‌هاى خود بيندازند و نه آن را به صورتى بکار ببرند که گردن و قسمت‌هاى ديگر از سر و سينه‌ آنها مشخص باشد.
در سوره احزاب آيه 32 آمده است: «يا نساء النبى لستن کاحد من النساء ان اتقيتن … و لا تبرجن تبرج الجاهليه» در آيه فوق به زنان پيامبر توصيه مى‌شود که …« هرگز مانند دوره‌ جاهليت نخستين خودآرايى نکنيد…»
تبيين دقيق واژه‌ تبرج در بحث حجاب سودمند است. مراد از تبرج در آيه مزبور اين است که زن زيبايى‌هايش يا زينت‌هايش را در مقابل نامحرم آشکار سازد.
بحث از اينکه مراد از زيبايى‌ها و زينت‌ها چيست، بحثى است که همچنان نيز در مورد آن اختلاف است اما اگر بخواهيم جمع‌بندى از اين مباحث ارائه کنيم بايد بگوييم که زينت در مقابل شين به معناى زشتى است و مفسرين خضاب، انگشتر و … را که در چهره و دو دست تا مچ به کار مى‌رود را مصداق زينت دانسته‌اند.
در نهايت اگر بخواهيم مشخصات پوشش مناسب را از نگاه امروزى بيان کنيم مى‌توانيم آن را در هفت بخش خلاصه کنيم. لباس‌هاى مورد استفاده بويژه براى زنان بايد داراى مشخصه‌هاى زير باشد: 1- نازک نباشد 2- ساده باشد و زينت‌هاى پوشيده را نمايان نسازد3- مهيج نباشد 4- لباس شهرت نباشد (انسان را انگشت نما نکند) 5- لباس جنس مخالف نباشد- در اينجا متذکر مى‌شويم که معصومين عليهم السلام همواره از تشبيه شدن مرد به زن و زن به مرد در پوشيدن لباس نهى نموده‌اند زيرا زن بايد هويت خويش را پاس بدارد. 6- لباس دشمنان اسلام نباشد. از امام صادق عليهم السلام روايت شده است که «خداوند به پيامبرى از پيامبران خود وحى کرد به قوم خود بگو لباس دشمنان مرا به تن نکنيد و … و خود را به شکل و قيافه دشمنان در نياوريد که دشمن من ‌‌خواهيد بود.

فاطمه زهرا (س) مظهر عفاف
فاطمه (س) نمونه عالي، عمل به فريضه الهى حجاب است، وقتى آيه معروف حجاب از طرف خداوند تبارک و تعالى نازل شد، فاطمه (س) در عمل به اين فريضه پيشتاز بودند و تبديل به الگويى ربانى براى جامعه بشريت شدند، تا حدى که مظهر عفاف و حجاب شدند و حجت را بر همه تمام کردند.
ايشان ملاک و صراط مستقيم زن مسلمان شدند و پوشيدگي، تبديل به نمود بارز مکتب ايشان شد و با ارائه الگوى عملي، برنامه حضور زن در جامعه با حفظ حريم عفاف و پوشش، را تبيين و ترسيم نمودند.
حضرت زهرا (س) نشان دادند که يک زن مى‌تواند در عين برخوردارى از پوشش و حجاب و با حفظ سرمايه و دارايى فطرى خود که عفاف و حياست، در جامعه هم تاثيرگذار باشد و هم تحويل آفرين.
آن روز که فاطمه زهرا (س) و على (ع) در آغاز زندگى مشترک خود براى تقسيم کار نزد رسول گرامى اسلام (ص) شتافته و از‌ آن حضرت کسب تکليف نمودند، رسول خدا (ص) فاطمه (س) را مامور به انجام کارهاى داخل خانه کرد و على را نيز به امور خارج از منزل مامور ساخت و اين چنين موجب شادمانى فراوان بانوى دو عالم شدند.

اصول رفتارى حاکم بر حضور اجتماعى فاطمه (س)
1- رعايت کامل پوشش: ايشان در عين رعايت کامل پوشش، از رسالت‌هاى اجتماعى خود غافل نبودند و هر وقت که ضرورت اقتضا مى‌کرد با حجاب کامل در عرصه‌ فعاليت‌هاى اجتماعى وارد مى‌شدند. دفاع حضرت زهرا (س) از ولايت و حقوق به يغما رفته‌ امير مومنان (ع) موجب مى‌شود که به مناظره‌ علمى بپردازد ولى در عين حال لحظه‌اى از پرده عفاف و حجاب بيرون نرفت و طبق نقل مورخان ايشان در حالى وارد مناظره علمى مى‌شد که مقنعه و روسرى‌اش را بر سر محکم بسته بود و در ميان زنان متدين در پشت پرده قرار گرفته بودند طورى که مردان ايشان را نمى‌ديدند.
2- پرهيز از نامحرمان: ايشان در پاسخ به اين سوال پيامبر که چه روش و سيره‌اى براى زندگى بانوان بهتر است، فرمودند: «براى زنان بهتر آن است که نه مردان آنان را ببينند و نه آنان مردان را.
البته لازم به ذکر است که در شرايط عادي، ملاقات زنان با مردان ممنوعيت شرعى و قانونى ندارد و زنان مى‌توانند با رعايت ارزش‌هاى اسلامى و اخلاقى به عرصه‌هاى اجتماعى وارد شوند. حکم بيان شده در روايت يک توصيه‌ اخلاقى است نه يک حکم قانوني

ضرورت الگو پذيرى زنان از نحوه حضور اجتماعى فاطمه زهرا (س)
نياز به الگو، ريشه در فطرت انسان دارد و بى‌توجهى به الگوهاى ربانى و متعالى خسارت‌هاى جبران ناپذيرى به فرهنگ و ساختار ارزشى جامعه وارد مى‌کند که شايد وجود بسيارى از بحران‌هاى بى‌شمار اخلاقى و ارزشى در قرن معاصر به اين مسئله باز مى‌گردد. به جرات مى‌توان گفت که علمى‌ترين و پيروزمندانه‌ترين وسيله براى تربيت، ارائه يک نمونه عملى و سرمشق عينى است. امروزه ضرورت وجود الگو با اهميت‌تر و حساس‌تر شده است زيرا وجود نسخه‌هاى پيچيده‌ بشرى و عدم توفيق آنها در درمان بشر، بيش از گذشته فرد را دچار خلا و متحير و سرگردان نموده است.
اين ضرورت براى جامعه زنان که نقشى مهم فرهنگ سازى را بر عهده دارند و صلاح و فساد جامعه مربوط به اين قشر است اهميت بيشترى پيدا مى‌کند و به همين دليل است که نظام سلطه، براى تغيير فرهنگ زنان در سطح بسيار وسيع به ارائه الگوهاى کاذب مى‌پردازد. بنابراين الگويى چون فاطمه زهرا(س) براى زنان افقهاى جديدى از سعادت را به روى جوامعه گشوده است. معرفى حضرت فاطمه زهرا (س) به جهانيان به عنوان يک الگوى برتر مى‌تواند بهترين مرجع براى رفع سرگردانى‌ها و مشکلات پيش‌رو باشد و زن امروز مى‌تواند هر پرسشى را که در زمينه کيفيت زندگى خود دارد با مراجعه به افکار بلند ايشان و منش زندگى او بدست آورد.


منابع:

——————————————————————————–
1- قرآن کريم
2- مسئله حجاب، مرتضى مطهري، انتشارات صدرا، قم
3- حجاب از ديدگاه قرآن و سنت، فتحيه فتاحى زاده، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه‌ قم، 1376
4- حجاب در اديان الهي، على محمدي، آشناني، نشر ياقوت، قم، 1378
5- وسائل الشيعه، ج 11
6- بحار الانوار، ج 23

اسرار جودي حضرت زهرا سلام اله عليها

2-2سرّ «ام ابيها» بودن زهراي مرضيه (س)
هدف و مقصود از آفرينش عالم انسان كامل است؛ چون تمامي اسماي حق كه در عوالم مختلف به صورت تفصيل ظهور پيدا مي‌كند، در انسان كامل به صفت اجمال بروز مي‌كند. به عبارت ديگر، خدا انسان كامل را علت غايي ايجاد عالم قرار داده است و از آن جا كه شأن علت غايي، تقدم در علم و اراده و تاخّر در وجود است، وجود مبارك پيامبراكرم (ص) در علم الهي مقدم بر همه آفرينش است: «لولاك لما خلقتُ الافلاك» (مجلسي، 1404ق: ج15، ص27) و در عالم ظاهر، پس از همه پيامبران به ظهور رسيده‌اند (آل رسول، 1383: ص80).

انسان كامل اگر مرد باشد، مظهر و صورت «عقل كل» است و اگر زن باشد مظهر و صورت «نفس كل» است. بنابراين، سيد اوصيا و سرّ پيامبران و رسولان، حضرت علي (ع) صورت و مظهر عقل كلي به تمامترين وجه ممكن است و حقيقت ام الكتاب، سيدة نساء العالمين فاطمه زهراي بتول، صورت و مظهر نفس كلّي بر وجه اتمّ است.

«مَرَج البحريْنِ يلتقيان بينهُما برزخ‏‏‎‏‏ٌ لايبغيان… يَخرجُ منهما اللّؤلؤ و المرجان» (الرحمن، 22-19). (دو دريا را به هم آميخت و بين آن دو برزخي است كه هر يك از آن دو در حدّ خود است و از آن دو، لؤلؤ و مرجان بيرون مي‌آيد). در تفسير مجمع البيان از امين الاسلام طبرسي به نقل از سلمان فارسي و سعيد بن جبير و سفيان ثوري چنين آمده است: «دو درياي مزبور در آيه شريفه، علي و فاطمه‌اند و برزخ، محمد (ص) و لؤلؤ و مرجان حسن و حسين‌اند». روايت است پيامبر (ص) فاطمه را بسيار دوست مي‌داشت و او را به كنية «ام ابيها» يعني مادر پدر مي‌خواند. چون عقل كل پدر است و نفس كل، مادر و موجودات از آن دو ظهور يافتند. فاطمه (س) مادر انوار و فضايل، عقيله رسالت و مظهر نفس كليه بر وجه اتمّ است؛ پس بنابراين آن جناب، مادر پدري است كه خاتميت با وي است» (حسن‌زاده آملي، 1378: صص667-666).

فاطمه (س) امّ ابيهاست. آن چه پيامبر (ص) داشته، در فاطمه (س) به تعيّن رسيده است. يعني در بطن خودش نطفه‌هاي وجودي پيامبر (ص) و تمام هستي و تمام تجليات خدا را تعيّن داده است. او مقام جمع الجمعي حقيقت محمديه (ص) را به تفصيل مي‌كشد و به اين سبب محور هستي مي‌شود؛ لذا در احاديث و ادعيه‌هاي مأثور بسياري مي‌بينيم كه فاطمه (س) اصل و محور است.

3-2) همتايي حضرت فاطمه (س) و حضرت علي(ع)
اگر فاطمه (س) نبود، كفوي براي علي (ع) نبود، اگر فاطمه (س) نبود، علي (ع) نه حسن (ع) را داشت و نه حسين (ع) را و نه مهدي (عج) را.

امام صادق (ع) مي‌فرمايد: «لولا انّ الله تبارك و تعالي خلق اميرالمومنين (ع) لفاطمة ما كان لها علي ظهر الارض من آدم و من دونه» (كليني، 1365: ج1، ص461). (اگر خداوند تبارك و تعالي اميرالمومنين (ع) را براي فاطمه (س) خلق نكرده بود، براي فاطمه در روي زمين از (اولاد) آدم و جز او كسي نبود).

گرچه هر موجودي به نوبه خود مظهر اسمي از اسماء حسناي خداوند سبحان است و از آن جهت همتا ندارد؛ زيرا تكراري در نظام هستي نيست؛ لكن مظاهر جزئي، چون كثرت آنها آشكار و وحدت آنان نهان است، جهات مشتركي را مي‌توان در آنها يافت كه آنان را همگنان مي‌سازد. هرچه هستي چيزي محدودتر باشد، همتاهاي فراواني خواهد داشت و هر چه هستي چيزي وسيع‌تر باشد، همانندهاي كمتري خواهد داشت تا به هستي محض برسد كه نه همانند دارد: «ليس كمثله شي» (شوري،11) و نه همتايي بر آن وجود صرف فرض مي‌شود: «و لم يكن له كفواً احد» (توحيد، 4).

وجود مبارك پيامبر (ص)، در قلمرو امكان، مظهر اسم اعظم خداوند است كه احدي در محدودة امكان، همانند او نيست؛ زيرا مظهر تام خداي بي‌همتا را همتا نخواهد بود.

اگر حضرت فاطمه (س) سيده زنان جهانيان است و غير از حضرت علي (ع) احدي همتاي او نمي‌باشد، تنها به لحاظ كمال وجودي آن بانوست، نه به لحاظ پيوندهاي اعتباري او؛ زيرا ربط قراردادي ماية كمال اعتباري است و نه حقيقي؛ تنها وجود و كمالات ذاتي است كه پايه هر كمال حقيقي است؛ لذا كمال ايشان را در اضافات عرضي نبايد بررسي كرد؛ زيرا ديگران نيز در آن پيوندهاي عرضي با او برابر يا از ايشان برترند. فرزندي پيامبراكرم (ص) منحصر در او نيست. همسري اميرالمومنين (ع) نيز ويژة او نبود، همچنين مادري امامان معصوم(ع)؛ چرا كه فاطمه بنت اسد (س) در مادري امامان معصوم از او برتر است؛ زيرا آن حضرت مادر 11 امام معصوم است و او مادر 12 امام معصوم و ليكن از آن جا كه هستي اين گونه اضافات اعتباري به هستي ذاتي و مستقل تكيه دارد، اگر تكيه گاه آنها يك هستي كامل باشد، شكوفايي اين گونه اوصاف عرضي بيشتر خواهد شد (جوادي آملي، 1382: صص70-65).

مادر ائمه معصومين بودن براي ايشان كمال است؛ كمالي كه در ديگران نيست؛ زيرا اين فضيلت تنها به لحاظ كمال وجودي ايشان و پشتوانة صفات ذاتي كماليه ايشان است. فاطمه (س) مظهر كامل اسم «رب» است و صفت مادر ائمه بودن در ايشان متجلي‌تر از همه و كاملتر است و به همين ترتيب «بنت رسول الله» بودن قابل توضيح است. از آن جهت كه حقيقت وجود ايشان كاملاً متجلي از حقيقت محمديه (ص) است و با آيينه تمام نماي وجود خود همه اوصاف و كمالات ايشان را در خود متجلي مي‌نمايد، لذا اين اوصاف براي او امتياز خاص محسوب مي‌شود كه براي سايرين به اين درجه نيست.

3) جايگاه حضرت فاطمه (س) در سير كماليه انسان‌
1-3) رضا و غضب فاطمه (س)
«قال رسول الله (ص): يا فاطمة ان الله ليغضب لغضبك و يرضي لرضاك» (اي فاطمه، خداوند به غضب تو غضـب مـي‌كند و به رضاي تو راضي مي‌شود) (اربلي، 1381ق: ج1، ص458؛ مجلسي، 1404ق: ج43، ص44).

خداوند متعال محور اصلي سير كمالي عبودي را در رضاي فاطمه (س) قرار داده است، به طوري كه بدون رضايت او هيچ كس «عبد» خدا نمي‌شود. رضا و غضب خداوند در رضا و غضب فاطمه (س) است.

رضا و غضب خدا دو وصف تنها نيست، بلكه به نوعي جامع همه اوصاف است؛ زيرا عمل انسان يا مورد رضاي الهي است يا جاي غضب پروردگاري. چون فاطمه (س) مظهر رضاي الهي و غضب ربوبي است. بنابراين تمام اوصاف انساني با معيار رضا و غضب فاطمه (س) بررسي مي‌شود كه اگر عملي از ديدگاه او- مظهر رحمانيت الهي- پسنديده و نيكو بود، خدا از عمل و صاحب آن راضي است و اگر پذيرفته نبود، خداوند نيز از آن كار و صاحب آن غضب‌آلود است و اگر در روايت آمده است كه اهل بيت (ع) در قيامت ميزان اعمال هستند (مجلسي، 1404ق: ج4، ص252)، يعني معيار بودن آنها در صحراي محشر ظاهر مي‌شود و گرنه آنها هم اكنون هم معيارند و رضاي آنها ملاك حقّانيت و غضـبشان ميزان بطلان است (جوادي آملي، 1382: ج2، صص107-106).

اگر انساني مطهّر از هوي و معصوم از هوس نباشد، رضا و غضب او معيار حق و باطل نخواهد بود، ولي اگر انسان كاملي از گزند هوي، طاهر و از آسيب هوس مصون شد، هرگونه رضا و غضب او معيار تشخيص حق و باطل خواهد بود؛ چون مظهر اسم «راضي» و «غضبان» حق بوده و ميزان اعمال و اوصاف ديگران خواهد شد. در نتيجه مشخص مي‌شود كه عقل عملي آن بانو همانند عقل نظري‌اش معصوم از باطل مي‌باشد و همتاي اميرالمومنين (ع) خواهد بود كه آن حضرت نيز ميزان اعمال امّت است و مظهر رضا و سخط خداي سبحان مي‌باشد.

انسان كامل چون حق مدار است، تمام اوصاف او نيز بر محور حق تنظيم مي‌باشد؛ در نتيجه رضا و غضب او مدار حق است كه اين همه به نوبة خود نشانة كامل عصمت است (همان، ص85).

«قال رسول الله (ص): فاطمة بضعة منّي، يسرّني ما يسرّها و يغضبني ما يغضبها» (پيامبر (ص) ‌فرمود: فاطمه پاره تن من است. هر كس او را خشنود كند مرا خشنود كرده است و هر كس او را اذيت كند مرا اذيت كرده است) (ابن شهر آشوب، 1401ق: ج3، ص332).

«به قدري عظمت حضرت فاطمه زهرا (س) متجلي است كه گويا تمام نبوت با تمام خصوصياتش و تمام مدارج و معارجش و تمام درجات و مراتبش در آن حضرت ظهور دارد. آن بضعة رسول الله (ص) سرّ و حقيقت و جوهرة رسول الله (ص) است و مانند آن موجودي كه حامل و ضامن آن سرّ باشد و در مقام وحدت عين رسول الله (ص) باشد كه خشنودي و خشمشان يكي باشد، غير از وي خداوند تعالي موجودي را نيافريده است» (حسيني طهراني، 1421ق: صص147-146).

عدم رضايت يعني مسدود شدن باب فيض و كمالات و زيبايي‌ها از ناحيه ما مي‌باشد، نه از ناحيه ايشان. غضب فاطمه (س) امري انفعالي و عاطفي نيست؛ بلكه در صورت عدم حضور ايشان و حب و رضايشان در وجود و افكار و انگيزه‌هاي ما، بذرهاي دروني ما نمي‌شكافند و به مرور مضمحل و فاسد مي‌شوند.

اساساً سرّ محبت و مودّت به ايشان نيز همين است. اگر خدا فرموده: «قل لا اسئلكم اجراً الاّ المودة في القربي» (شوري، 23) (بگو (بر اين رسالت) مزدي از شما جز مودت خويشاوندان (اهل بيتم) نمي‌خواهم)، نه به خاطر اين است كه خداوند يا اهل بيت (ع) نيازي به اين مودت و محبت داشتند، بلكه بدان جهت است كه ما بر اثر اين مودت خود را فاني در وجودهاي برتر آنها كنيم و در فنا، عشق و جذبه را يافته، به تقرب الهي برسيم كه اين همة راز الگوپذيري در مكتب شيعه است؛ الگو گرفتن در پرتو محبت و مودت از كساني كه جامع همه كمالات هستند. «جامعيت عيني و علمي اهل بيت نبوت و امامت به اين معناست كه اولاً هر كمال ممكن را واجدند، ثانياً هر چه را دارا هستند، مصون از عيب و نقص است، ثالثاً هر چه را در مرحله حدوث واجد بودند، در مرحله بقا نيز دارا خواهند بود. اين مقام جمع الجمعي را مي‌توان از عديل بودن آنان با كتاب بي بديل الهي، يعني قرآن استنباط كرد (حديث ثقلين). چنين وصيت فراگيري نشان از هماهنگي كامل تكوين انساني و تدوين الهي است» (جوادي آملي، 1381: ص46).

اين بحث كه اين محبت و رضايت عملاً چگونه بايد كسب شود، خود مقوله‌اي مستقل است كه در اين نوشتار فرصت پرداختن به آن نيست.

2-3) زيارت حضرت فاطمه زهرا (س)
زيارت ائمه (ع)، صله و نيكي به خود آنان، رسول خدا (ص)، اميرالمومنين (ع)، فاطمه (س) و شيعيان و دوستدارانشان و بلكه نيكي به ساير انبياء و اوصياي الهي است و موجب خوشحالي آنان، اجابت دعوت، تجديد عهد با ولايت، زنده نگه داشتن مرام و غلبه بر دشمنان مي‌گردد. همه اينها عبادت خداست و سبب مي‌شود كه انسان به فضايل و بركاتي كه نزد خداست برسد و به رضاي او دست يابد؛ زيرا خوشحال كردن مؤمن عادي اگر آن همه فضيلت و ثواب دارد، فضيلت و ثواب خوشحال كردن پيامبر اكرم (ص) و ائمه اطهار (ع)، كه از خطا و گناه معصومند و خداوند آنان را امام مومنان و پيشوا و پيشرو در دين قرار داده، غيرقابل وصف است.

«قال رسول الله (ص): ان الله قد وكلّ بفاطمة رعيلاً من الملائكة يحفظونها من بين يديها و من خلفها و عن يمينها و عن يسارها و هم معهم في حياتها و عند قبرها بعد موتها، يكثرون الصلاة عليها و علي ابيها و بعلها و بنيها، فمن زارني بعد وفاتي فكانّما زار فاطمة و من زار فاطمة فكانّما زارني، من زار علي بن ابيطالب فكانمّا زار فاطمة و من زار الحسن و الحسين فكانمّا زار علياً و من زار ذريّتهما فكانما زارهما» (خداي سبحان گروهي از فرشتگان را مأمور كرده تا فاطمه زهرا (س) را از پيش‌رو و پشت سر، سمت راست و چپ محافظت كنند، در مدت حياتش با او باشند و بعد از مرگ نيز وي را در قبر همراهي كنند، بر او، پدرش، شوهرش و فرزندانش صلوات بفرستند. پس كسي كه مرا بعد از وفاتم زيارت كند، گويا فاطمه را زيارت كرده است و كسي كه فاطمه را زيارت كند، گويا مرا زيارت كرده است. كسي كه علي ابن ابيطالب را زيارت كند، گويا فاطمه را زيارت كرده است. كسي كه حسن و حسين را زيارت كند، گويا علي را زيارت كرده است و هر كس ذريه حسن و حسين را زيارت كند گويا آن دو را زيارت كرده است) (مجلسي، 1404ق: ج97، ص122).

زائر گاهي از زبان معصوم ثنا مي‌خواند كه اصطلاحاً اين گونه زيارت نامه‌ها را زيارت مأثور مي‌نامند. چنين زيارت‌نامه‌هايي نه تنها كيفيت اظهار ارادت و ابراز تولّي و تبرّي را مي‌آموزد، بلكه متني است براي شناخت مزور و آگاهي از منزلت او؛ زيرا هر كس به مقدار معرفت خويش سخن مي‌گويد و كلام هر كسي بيانگر ميزان شناخت و آگاهي اوست. در اين زيارت‌نامه‌ها، اوصاف مزور هنگام سلام دادن تكرار مي‌گردد و به ذكر اسم بسنده نمي‌شود. اين از آن جهت است كه مرتبت شخص مزور براي زائر روشن‌تر گردد و توجه پيدا كند كه معشوق و محبوب او براي اعلاي كلمة توحيد، اقامة نماز، اداي زكات، احياي امر به معروف و نهي از منكر، تلاوت كتاب خدا و… چه رنج‌هايي كشيده است. اين زيارت‌نامه‌ها اثبات نقلي فضايل و كمالات براي حجج طاهره است.

زيارت زائر بايد با معرفت همراه باشد؛ زيرا آن چه ماية كمال زيارت مي‌گردد، معرفت و شناخت مقام و موقعيت مزور است، نه اعمالي بي‌روح و همراه با غفلت. ثواب‌هاي اخروي و آثار دنيوي كه در روايات آمده، بر زيارت واقعي مترتب است، يعني جايي كه ارتباط قلبي با مزور برقرار شود و منشأ تحول در زائر گردد، نه بر سياحت و زيارت جسمي و صدري. چنين آگاهي و معرفت به مقام و منزلت امام مي‌تواند زمينة اطاعت و تسليم در مقابل اوامر و نواهي مزور را - كه همان فرمان خداست- فراهم كند (جوادي آملي، 1381: صص47-37).

يكي از راه‌هاي درك اسرار وجودي سرور زنان عالم، فاطمه زهرا (س) دقت در مضامين زيارت‌نامه‌هاي مأثور است تا در آينة كلام آن بزرگواران، اشارات و نشانه‌هايي در جهت معرفت مقام و نقش ايشان بيابيم.

در زيارتنامة حضرت فاطمه زهرا(س) آمده است:

«يا ممتحنةُ امتحنكِ الله الذي خلقكِ قبل اَنْ يخلقَكِ فوجدك لما امتحنِك صابرةً و زعمنا انّا لكِ اولياءُ و مصدّقون و صابرون لكلّ ما اتانا به ابوكِ صلي الله عليه و آله و اَتي به وصيّه فانّا نسئلكِ ان كنّا صدّقناك الاّ اَلحقتِنا بتصديقِنا لـهَما لِنُبشر انفسنـا بـاَنّا قد طهرنا بولايتكِ» (اي بانوي امتحان شده‌‌اي كه خداي آفريدگارت پيش از آفرينشت تو را در بوتة آزمايش قرار داد و تو را در اين امتحان شكيبا و صبور يافت. ما چنين مي‌دانيم كه از مواليان توايم و بر جميع آنچه كه آن چه پدرت (ص) و وصي او (ع) آورده است، تصديق كننده و شكيبا و صابر و ثابت قدم مي‌باشيم. بنابراين از تو تمنا داريم در برابر راستي و استواري ما، صدق وجودي ما را به حقيقت اين تصديق آن دو ملحق گرداني، تا بدين سبب جان‌هاي خود را به اين بشارت نويد دهيم كه در پرتو ولايت تو از هر گونه رجس و پليدي پاك و پاكيزه گشته‌ايم) (ابن طاووس، بي‌تا: صص38-37؛ مجـلسـي، 1404ق: ج99، صـص213-212).

نكات شاخص اين زيارت‌نامه اولاً توصيف ايشان به ممتحنه بودن است و اينكه امتحان قبل از خلقت به چه معني است و ثانياً نقش ولايتي ايشان است كه ما در صورت تصديق و پذيرش و ثبات قدم در اين ولايت به تصديق و اطاعت همه آن چه كه پيامبر (ص) و اميرالمومنين (ع) آورده‌اند، رسيده‌ايم و از هر رجس و پليدي پاك مي‌شويم.

1-2-3) ممتحنه بودن حضرت فاطمه زهرا (س)
تاريخ زندگاني حضرت زهرا (س) و مشكلات و سختي‌هايي كه در طول عمر خود متحمل شده‌اند، بيانگر سربلندي ايشان در انواع امتحانات الهي است. چهره تابناك ايشان در تحمل مشكلات و پذيرش مصائب، به حدي پرصلابت است كه گويا كوه وجودش را با بنياني سُربي پي ريزي نموده و هيچ مصيبتي نمي‌تواند آن را متزلزل و دگرگون سازد، بلكه هرچه اين مصائب بر ايشان ببارد، آن «ممتحنة» الهي شكوفاتر و درجات قرب الهي‌اش افزون‌تر مي‌گردد.

حضرت علي (ع) در حديث مشهور به معرفت اميرالمومنين (ع) به نورانيت مي‌فرمايند: «المومن الممتحنُ هو الذي لايُرّد مِن امرنا اليه شيءٌ الاّ شُرِحَ صَدره لقبوله و لم يشكُّ و لم يرتبْ» (مؤمن ممتحن (مومني كه مورد امتحان و آزمايش الهي قرار مي‌گيرد) كسي است كه هيچ چيزي از ما به او نمي‌رسد مگر اينكه سينه‌اش براي پذيرفتن آن گشاده مي‌شود و دچار شك و ترديد نمي‌گردد) (مجلسي، 1404ق: ج26، ص1).

پس نتيجه موفقيت در امتحان الهي، انشراح صدر است و ليكن سوال در اين است كه امتحان قبل از خلقت چگونه قابل تصور است؟

«نشئه‌اي كه در آن زندگي مي‌كنيم، آخرين مرحلة وجود و ادني مرتبة هستي است. يعني بعد از آن هيچ مرحله‌اي وجود ندارد، بلكه عدم است. از اين رو بر اين نشئه طبيعي، عنوان دنيا اطلاق مي‌كنند. قبل از اين مرحله مراحل ديگري وجود دارد كه از نظر رتبه وجودي قوي‌تر و بالاتر از اين مرحله است و ترتيب خلقت در آن مرحله براساس سعه و شدت وجودي است و چون نظام خلقت در نشئه سابق غير از نظامي است كه در اين نشئه وجود دارد، از اين رو اشكالي ندارد كه كسي قبل از پدرش خلق شود. (يعني كسي بعداً در نشئه دنيا پدر او مي‌شود و گرنه ابوّت و بنوّت به معنايي كه در اينجاست در آن نشئه معنايي ندارد). همان طور كه در آن مرحله آن 14 نور قبل از ديگران خلق شدند و همان طور كه پـيامبر اكرم (ص) مي‌فرمايد: «اول ما خلق الله نوري» (همان، ج25، ص22).

امتحان قبل از خلقت كه درباره بانوي دوسرا آمده است، بدين معناست كه دخت گرامي رسول خدا (ص) در آن نشئه حالتي داشته كه اگر آن حالت در اين نشئه بروز و ظهور كند به صورت امتحان در مي‌آيد. اما آن حالت چيست مطلبي است كه فعلاً علمش را بايد به اهلش واگذار كرد» (جوادي آملي، 1381: ج1، صص223-220).

2-2-3) ولايت حضرت فاطمه (س)
طبق دلايل متقن عقلي و نقلي وصول به مقام توحيد و سير صحيح الي الله و عرفان ذات احديت عزّ اسمه بدون ولايت خدا و رسول الله و امامان شيعه محال است. «فاطمه (س) نوري از خدا در صلب نبي كه از خاتم و افضل انبيا خارج شده بود را ظاهر مي‌كند. او آغاز ظهور ولايت در اجراي هدايت است. زهرا (س) از عالم نور به عالم ماده پايين مي‌آيد تا نور ائمه (ع) را از وجودش ظهور دهد و راه صعود انسان‌ها را براي ابديت باز كند» (ميرزايي، 1384: ص102).

محوريت و مركزيت اين ولايت، از پيامبر (ص) تا امام زمان (عج) بر وجود مقدس و نوراني حضرت زهرا (س) مي‌باشد «هم فاطمة و ابوها و بعلها و بنوها» (حديث كساء).

حضرت فاطمه (س) خود نيز داراي مقام ولايت است، همان طور كه در متن اين زيارت‌نامه به آن تصريح شده است.

«در اصطفاي الهي فرقي بين زن و مرد نيست. به لحاظ اجرايي بودن نبوت و رسالت، ممكن است هيچ زني نبي و رسول نشود، ليكن در بعد تكويني امامت، يعني ولايت، كه مقامي باطني و پيوندي معنوي ميان عبد و مولاست و با امور اجرايي مرتبط نيست، زن نيز مي‌تواند معرض عهد الهي، يعني امامت قرار گيرد و وليّ خدا شود، چنانكه صديقه طاهره حضرت فاطمه (س) از اولياي الهي است» (جوادي آملي، 1378: ج6، ص495).

«زن به مقام نبوت نمي‌رسد، گرچه به مقام ولايت كه پشتوانه نبوت و رسالت است مي‌رسد. چون نبوت و رسالت كاري اجرايي و مستلزم تماس با مردم است و در آن اموري مانند جنگ و صلح و آموزش احكام و… مطرح است، پيامبر بايد مرد باشد و اين از مقام زن نمي‌كاهد، زيرا ممكن است زن به مقام ولايت برسد و نسبت به بسياري از انبيا برتر باشد، چنانكه حضرت فاطمه (س) به آن مقام منيع دست يافت. ولايت مقامي ملكوتي و معنوي است و باطن نبوت و رسالت محسوب مي‌شود و بين زن و مرد مشترك است» (همو، 1377: ص46). چون حقيقت انسان را روح مجرد او تامين مي‌نمايد و بدن در تمام مراحل تابع آن است و موجود مجرد نيز منزه از پديده‌هاي ذكورت و انوثت است، لذا هيچ كمالي از كمالات وجودي انسان، نه مشروط به مذكر بودن اوست و نه ممنوع به مونث بودن او خواهد بود و از اين جهت، كمال حقيقي كه همان مقام شامخ ولايت است، نصيب انسان مطهر واجد شرايط خواهد شد (همو، 1382: ج2، ص69).

بنابراين علاوه بر اينكه منع عقلي و نقلي براي احراز مقام ولايت در حضرت زهرا (س) وجود ندارد، بلكه بالعكس نقل مؤيد وجود آن مقام در ايشان است.

در حديثي از ابوعبدالله (ع) است كه: در آيه «نور»، «مَثَل نور كمشكاة» فاطمه (س) «فيها مصباح» حسن (ع) است، «المصباح في زجاجة» حسين (ع) است، «الزجاجه كوكب درّي» فاطمه (س) است كه كوكب درّي بين زنان دنياست «يوقد مِن شجرة مباركة»، ابراهيم (ع) است، «زيتونة لاشرقية و لاغربية»، لايهوديه و لانصرانيه است، «يكاد زيتها يضئ» يعني نزديك است كه علم از آن بشكافد «و لولم تمسسه نارٌ نور علي نور»، امام بعد از امام است (كليني، 1365: ج1، ص195).

مثل نور حق مثل فاطمه عالمة منيره است به مصباح نور حسن و حسين كه آن ظهور به واسطة ظهور ائمه هداة از ولد حسين چندين برابر مي‌شود و بايد مراد نور باطني و واقعي باشد كه اين نور ظاهري هم پرتوي از آن نور باطني كه مقام ولايت فاطمه (س) است مي‌باشد (آشتياني، 1375: ص799).




فهرست منابع


× قرآن كريم

× آشتياني، سيدجلال الدين: «شرح مقدمه قيصري بر فصوص الحكم»، قم، مركز انتشارت دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، 1375.

× آل رسول، سوسن: «عرفان جامي در مجموعه آثارش»، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1383.

× ابن شهر آشوب مازندراني، محمد بن علي: «المناقب آل ابي طالب (ع)»، قم، چاپخانه خيام، 1401ق.

× ابن طاووس، سيد رضي الدين: «جمال الاسبوع»، قم، انتشارات رضي، بي‌تا.

× ابن عربي، محي الدين: «فصوص الحكم»، تهران، انتشارات الزهرا، 1370.

× اربلي، علي بن عيسي: «كشف الغمة»، تبريز، مكتبة بني هاشمي، 1381ق.

× جوادي آملي، عبدالله: «ادب فناي مقربان»، قم، نشر اسراء، 1381.

× جوادي آملي، عبدالله: «تسنيم»، ج6، قم، نشر اسراء، 1378.

× جوادي آملي، عبدالله: «سرچشمه انديشه»، قم، نشر اسراء، 1382.

× جوادي آملي، عبدالله: «سيره پيامبران در قرآن»، قم، نشر اسراء، 1377.

× حرعاملي، محمد بن حسن: «وسايل الشيعه»، قم، موسسه آل البيت لاحياء التراث، چ اول، 1409ق.

× حسن‌زاده آملي، حسن: «ممدالهمم در شرح فصوص الحكم»، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1378.

× حسيني طهراني، سيد محمد حسين: «روح مجرد»، مشهد، انتشارات علامه طباطبائي، 1421ق.

× كليني، محمد بن يعقوب: «الكافي»، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چ چهارم، 1365.

× مجلسي، محمد باقر: «بحارالانوار»، بيروت، موسسه الوفا، 1404ق.

× ميرزايي (لطفي)، فاطمه: «فاطر هستي»، تهران، انتشارات نيك ملكي، 1384.





——————————————————————————–

* - دكتراي عرفان اسلامي؛ استاديار و عضو هيأت علمي دانشكده الهيات دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرج

اسرار وجودي حضرت زهرا عليها سلام

چكيده

جايگاه زن در عالم وجود از منظر عرفان اسلامي به عنوان شاهكار خلقت و مظهر قابليت و فاعليت خداوند مطرح شده است. در اين ميان سيده زنان عالم، صديقه كبري (س)، مظهر اتم و اكمل قابليت و فاعليت الهي است. تعينات علمي و استعدادها توسط نور وجودي ايشان، تحقق و ظهور پيدا كرده و به فعليت مي‌رسد. لذا محور اصلي سير كمالي عبودي، در رضاي فاطمه (س) و محبت به او و اهل بيت (ع) است و وصول به مقام توحيد و سير صحيح الي الله بدون ولايت ايشان ممكن نيست و اين همة راز الگوپذيري شيعه است.

واژگان كليدي

حضرت فاطمه زهرا (س)، فاطر، رضا، انسان كامل، خلقت

انسان نوع اكمل موجودات است و پيامبر اكرم (ص) به شهادت دلايل متقن عقلي و نقلي فرد اتمّ و اكمل نوع انسان است. وقتي فردي اكمل باشد يعني از آغاز تا انجام همة مراتب انسانيت در اختيار اوست: «بُدِئ به الامر و ختم» (ابن عربي، 1370: ص24). يعني امر انسانيت، هويت نوع انساني و كمالات مترتب بر وجود آدمي از او آغاز و به او ختم مي‌شود؛ چرا كه در اول، روح او ايجاد شد و نبوت و رسالت بدو پايان يافت: «كنتُ نبياً و آدمُ بين الماء و الطين» (من نبي بودم پيش از آن كه آدم به دنيا آيد) (مجلسي، 1404ق: ج16، ص402). اين سابقه يعني نورانيت پيامبر (ص)، سبقت بر خلقت آدم (ع) دارد. پيغمبر (ص) بايد سابق بر آدم (ع) باشد تا واجد مراتب او باشد. «و ما كان محمدٌ ابا احدٍ مِن رجالكم و لكن رسولَ الله و خاتَمَ النبيين» (احزاب،40). بركات وجودي ايشان تا قيامت است. لذا پيامبر فرد اتم و اكمل نوع انساني و نظام خلقت است. «در قلمرو امكان مظهر اسم اعظم خداوند، وجود مبارك پيامبر (ص) است كه احدي در محدودة امكان همانند او نيست؛ زيرا مظهر تام خداي بي‌همتا را همتا نخواهد بود» (جوادي آملي، 1382: ج2، ص66). 1) مقدمه

اين آيينة تمام نماي صفات جمال و جلال الهي مي‌فرمايد: «حُبِّبتُ اليّ من الدنيا ثلاث، النسا و الطيب و جعلت قرّة عيني في الصلوة» (از دنياي شما سه چيز را محبوب من قرار دادند: زن، عطر و نور چشم مرا در نماز قرار دادند) (مجلسي، 1404ق: ج79، ص211؛ حر عاملي، 1409ق: ج8 ، ص117).

بزرگداشت و حرمت نوع زن در قرآن و روايات و معارف اسلامي يك حقيقت و اصل محوري است كه در عبارت فوق به طور وضوح، تمام ثقل و ارزش آن به شخصيت و هويت اوست. او در تكوين و آفرينش بدانگونه ارزيابي مي‌شود كه مظهريت وجودش در اسماء و صفات الهي قوي‌تر ديده مي‌شود. پيامبر(ص) نفرمودند كه اولين چيزي را كه محبوب من قرار داده‌اند، «المرئه» است؛ بلكه واژة «النساء» را به كار مي‌برند كه هم مفرد است و هم جمع. يعني اسم جمع است مثل قوم و طايفه. كاربرد اسم جمع حكايت از يك شخصيت جامع مي‌كند و نشان‌دهنده جامعيت شخصيت اوست كه گرچه مفرد است، ولي هويت جمعي دارد. از سوي ديگر «نساء» از ريشة «نسئه» به معني تاخّر و به دنبال آمدن است كه در اين تعبير تأخر وجود زن از مرد لحاظ شده است (ابن عربي، 1370: ص218): «خلقكم من نفسٍ واحدة ثم خلق منها زوجها» (زمر،6) (ما شما را از يك نفس واحد آفريديم و از او زوجش را). يعني زن از جنس خود مرد آفريده شده است. حوّا متاخّر از آدم (ع) آفريده شده است، ولي اين به معناي نقص نيست؛ بلكه بر عكس، اين تاخّر هم فضيلت است. زن مكمّل حضور مرد مي‌شود و كمال انساني با آفرينش زن تحقق پيدا مي‌كند.

اين محبت پيامبر (ص) به زن محبتي تكويني است؛ زيرا «حُبِّبْتُ» به صورت فعل مجهول آمده و فاعل يعني خداوند نيز به جهت شدت ظهور بيان نشده است. محبّتي است صددرصد الهي و جداي از غرايز و شهوات نفساني. پيامبر(ص) چون فاعليت و قابليت خداوند را در آينة زن، به نظاره مي‌نشينند، زن برايشان دوست داشتني است.

اگر اصل پديداري اشياء عالم را در دو محور فاعل و قابل خلاصه كنيم، زن قوة قابل و انفعال نظام خلقت است. اگر پديده‌اي جزء و كل داشته باشد، جزء محور تحقق كل است، البته اين جزء، جزء منطقي نيست؛ بلكه جزء نهادي و بنيادي است كه سازنده كل مي‌باشد، كمال در تحقق كل است؛ پس وقتي در پديداري اشياء، جزء و كل و قابل و فاعل داشته باشيم، فاعليت فاعل در صورت قابليت قابل ممكن است.

فاعل اين نظام، خدا و قابل آن، عالم وجود است. عالَم مظهر تجلي خداست. آيينه‌اي است كه خدا چهرة خود را و خدائيت خويش را در اين آيينه مي‌بيند. پس خلقت يعني سرايت فعل فاعل در قابل و ظهور فعليت حق در پديده‌ها. خاتم‌النبيين (ص) شخصيتي است كه هم مظهر فاعليت حق است و هم قابليت او؛ زيرا: «اول ما خلق الله نوري» (مجلسي، 1404ق: ج15، ص10). كه آن وجود منبسط، فيض اقدس و همان حقيقت محمديه (ص) است. مخاطب اوليه نظام خلقت، پيامبر (ص) است. از طرفي پيامبر «لولاك لما خلقت الافلاك» است (همان، ص27؛ ابن شهر آشوب، 1401ق: ج1، ص216) (اگر تو نبودي (اي پيامبر) افلاك را خلق نمي‌كردم) و از طرفي فرمان خلقت ابتدا بر سر اين نور نشسته است. پس هم مظهر اتمّ فاعليت حق است و هم قابليت او. پيامبر (ص) اگر بخواهد در عالم به تماشاي موضع خود بنشيند، در وجود «زن» به تماشا مي‌نشيند؛ زيرا زن جامع هر دو خصوصيت است؛ قابل است چون پديداري هر انسان مديون قابليت پذيرش زن است و از جهتي تحقق فاعليت حق در وجود زن عملي است؛ لذا زن شاهكار خلقت است.

اين شاهكار خلقت، سرآمد و برتريني دارد كه به او لقب سرور زنان جهانيان «سيدة نساء العالمين» داده شده است.

2) جايگاه حضرت فاطمه (س) در عالم وجود
در بينش عرفان اسلامي، مراحل ظهور عالم وجود از نخستين تجليات حق تعالي شروع شده و به منتهي‌اليه درجات ظهور فعلي در عالم خاتمه مي‌يابد كه از آن به دو قوس «نزول» و «صعود» تعبير مي‌شود. قوس نزول كه در عرفان نظري مطرح است، مراحل ظهور و تجلياتي است كه موجب تحقق مظاهر وجود با درجات و مراتبي متناسب با سعه و ضيق آنها مي‌شود. از وجود مقيد به تعيّن «هوالاول» شروع شده و به اضعف مظاهر خلقت (عالم ناسوت) مي‌رسد. قوس صعود مراحل كمال‌يابي است كه از ناسوت شروع مي‌شود و به واسطه امدادها و فيوضات حق به عوالم ملكوت و جبروت و در نهايت به فناء في الله و بقاء بالله منتهي مي‌شود.

پس قوس نزول وجود، از اولين مخلوق الهي يعني نور وجودي پيامبر اكرم (ص) آغاز مي‌گردد: «اول ما خلق الله نوري» (مجلسي، 1404ق: ج15، ص10) و ساير مراتب و مخلوقات همه از او و پس از اوست: «ابتدعه مِن نوره و اشتقّه مِن جلال عظَمته» (همان، ص24) كه در احاديث متعددي اين نور به حضرت علي (ع) و اهل بيت رسول الله (ص) نيز نسبت داده شده است؛ گاه به صورت جمعي و گاه به لحاظ مراتب. قال رسول الله (ص): «ان الله خلقني و علياً و فاطمة و الحسن و الحسين من قبل ان يخُلَق الدنيا بسبعة الاف عامٍ. قلتُ فأين كنتم يا رسول الله؟ قال: قدّام العرش نسبّحُ الله و نحمده و نقدسه و نمجّده» (همان، ص8). (رسول الله فرمودند: خداوند تعالي من و علي و فاطمه و حسن و حسين را هفت هزار سال قبل از اينكه دنيا را خلق كند، آفريد. از ايشان سوال كردم يا رسول الله شما كجا بوديد؟ فرمودند: ما در عرش تسبيح و تحميد و تقديس الهي و تمجيد الهي مي‌كرديم).

در حديث ديگري نيز وارد شده است: «خلق مِن نوري علياً، فدعاه فأطاعه و خلق من نوري و نور علي فاطمةَ، فدعاها فأطاعتْه، خلق منّي و مِن علي و من فاطمه الحسنَ و الحسينَ، فدعاهما فأطاعاه، فسمّانا بالخسمة الاسماء، مِن اسمائه الله المحمود و انا محمد، والله العلي و هذا علي، والله فاطر و هذه فاطمه، والله ذوالاحسان و هذا الحسن، والله المحسن و هذا الحسين ثم…» (همان، ص10) (خداوند از نور من نور علي را خلق كرد، سپس وي را خواند و او اطاعت كرد، از نور من و علي فاطمه را خلق كرد، سپس وي را خواند و او اطاعت كرد، از نور من و علي و فاطمه، حسن و حسين را خلق كرد، سپس آن دو را خواند و آنها اطاعت كردند و ما را به پنج نام از اسماء خود ناميد. اسم او «المحمود» است و من محمد، او «العلي» است و اين علي، او «الفاطر» و اين فاطمه، او «ذو الاحسان» است و اين حسن، او «المحسن» است و اين حسين…).

با دقت در اين احاديث سرّ جايگاه حضرت فاطمه (س) در عالم تكوين گشوده مي‌شود؛ حضرت محمد (ص) (حقيقت محمديه (ص)) اولين تجلي آن وحدت غيبي ذات اقدس الهي است كه نور وجود حضرت علي (ع)، از لاتعيّني به تعيّنِ علمي آمدن آن است و حضرت فاطمه (س) به آن تعيّن، ظهور عيني بخشيدند، به همين جهت «زهرا» ناميده شدند. استعدادهايي كه در اعيان ثابته بوده توسط نور وجود ايشان تحقق و ظهور پيدا كرده و از ظلمت قوه به نور فعليت تبديل شد؛ لذا عوالِم تعيّن همه مديون فاطمه (س) هستند: «ثم فتق نور ابنتي فاطمه فخلق منه السماواتُ و الارض، فالسمواتُ و الارض من نور ابنتي فاطمه، فاطمه افضل مِن السماوات و الارض» (همان، ج25، ص16). (سپس نور دخترم فاطمه را شكافت (منتشر كرد) و از او آسمان و زمين را خلق كرد، پس آسمان‌ها و زمين از نور دخترم فاطمه‌اند؛ در حالي كه فاطمه برتر از آسمان و زمين است).اگر فاطمه (س) نبود، زمين و آسمان و انسان‌ها تعيّن نمي‌يافتند و در حالت استعدادي خود باقي مي‌ماندند.

1-2) فاطمه (س) مظهر اسم «فاطر»
ظهور اسماء حُسني و صفات علياي حق در مقام واحديت وجود، همان ظهور حقيقت محمديه (ص) در مقام تفضيل اسماء است. چون باطن وجود او عين اسم اعظم است و اسماء حسني از شاخه‌ها و فروع و شعب و رقايق اسم اعظمند.

در احاديث قدسي وارد شده است كه خداوند، آدم ابوالبشر را در مقام حقايق اسماء و معرفت مسمّيات آن اسماء، مخاطب قرار داده و گفته است: «يا آدم هذا محمد و انا الحميد المحمود، شققت له اسماءً من اسمي و هذا علي و انا العلي الاعلي، شققت له اسماً من اسمي» (مجلسي، 1404ق: ج18، ص312). به همين معني محمول است آن چه در ادعيه مأثوره از قبيل: «و بالاسم الذي خلقت به العرش و بالاسم الذي خلقت به الكرسي و بالاسم الذي خلقت به السماوات» (همان، ج94، ص256) و غير اينها از تعبيرات وارد شده است (آشتياني، 1375: ص743).

در حديث اشتقاق است كه «اين فاطمه است و من فاطر آسمان‌ها و زمينم. دشمنانم را در روز فصل (قيامت) از رحمت خود فطم (قطع) مي‌كنم و دوستان خويش را از آنچه باعث سرزنش و شين است، فطم (قطع) مي‌كنم؛ پس اسمي از اسماء خويش براي وي مشتق كردم» و رسول خدا (ص) فرمود: «اي فاطمه، الله تعالي از اسماء خود اسمي براي تو مشتق كرده، اسم الله فاطر است و تو فاطمه هستي» دانسته بودي كه رحم از رحمان اشتقاق يافته، پس بدان كه وديعه مصطفي(ص)، فاطمه انسيه حورا (س) مطلع انوار علوي و مادر امامان و صندوق دانش و وعاء معرفت است (حسن زاده آملي، 1378: ص668).

شناخت حقيقت وجود حضرت زهرا- صديقه كبري (س)- در تكوين و قوس نزول وجود، در شناخت نقش ايشان در صعود و سير كماليه ما بسيار مهم است. ايشان تجلي اسم «فاطر» خداوند است. فاطر به معناي شكافنده است و همانطور كه فاطمه (س) حقيقتي است كه باعث شد اعيان ثابته به تجلي اسمائي ظهور كنند و بذر هستي همة عالم وجود را شكافت، در سير كماليه نيز بذر همه استعدادهاي وجودي ما به نور وجود ايشان شكوفا مي‌گردد. بذر آسمان‌ها و زمين، نوع انسان‌ها و تمامي عوالم وجود در مرتبه تعيّن علمي (اعيان ثابته) فقط اقتضاي ظهور داشتند؛ ولي در بطن حقيقت فاطمه (س) است كه همه، پرورش داده شده و شكافته مي‌شوند. اگر فاطمه نباشد، هيچ وجودي از مرتبة استعداد، به فعليت نمي‌رسد؛ لذا در همه عوالم وجودي، او مظهر اسم فاطر حق تعالي است؛ پس تكوين ما و همه هستي ما عين ربط به فاطمه (س) است.

«اگر فاطمه (س) نبود خلق و ظهوري نبود، اگر علي (ع) نبود، تعيّني نبود و اگر پيامبر (ص) نبود، ايجادي نبود. اكنون در هستي تمام عوالم به محبت فاطمه (س) و استعداد علي (ع) و حقيقت پيامبر (ص) تعيّن يافته و ايجاد شده‌اند. يـعني خداوند، اسماء و صفاتش را از آيينه پيامبر (ص)، پيامبر (ص) از آيينه علـي (ع) و علـي از آيينه فاطمه (س) ظهور داده است» (ميرزايي، 1384: ص208). آري، همة وجود ما از خداست كه از طريق اين آيينه‌ها در ما به تجلي و ظهور مي‌نشيند.

در حديث كساء آمده است: «فقال الله عزّوجل يا ملائكتي و يا سكّان سمواتي انّي ما خلقتُ سماءً مبنيةً و لاارضاً مدحيةً و لاقمراً منيراً و لاشمساً مضيئة و لافَلكاً يدور و لابحراً يجري و لافلكاً يسري الّا في محبّة هولاء الخسمة الذين هم تحت الكساء. فقال الامينُ جبرائيل يا ربّ و مَن تحت الكساء؟ فقال عزّوجل هم اهلُ بيت النبوة و معدن الرسالة هم فاطمة و ابوها و بعلها و بنوها» (خداوند عزوجل شأنه فرمود: اي فرشتگان من و اي ساكنان آسمان‌ها (بدانيد) كه من خلق نكردم آسمان را برافراشته و زمين را گسترده شده و ماه را نوراني و خورشيد را درخشان و فلك را دورزننده و دريا را جاري و كشتي را سيركننده، مگر به جهت (و علت) محبت اين پنج تن كه در زير كساء (عبا) هستند. سپس جبرئيل امين عرض كرد: اي پروردگار من چه كساني زير عبا هستند. خداي عزوجل فرمود: آنها اهل بيت پيغمبر و معدن رسالتند. آنها فاطمه و پدر او و شوهر او و فرزندان اويند).

با دقت بر اينكه در اين حديث شريف، ابتدا نام حضرت فاطمه (س) ذكر شده و همه ضماير به او برمي‌گردد، محوريت محبّت به ايشان در عالم به وضوح اثبات مي‌شود.

برگرفته از سايت مركز مديريت

اصول اوليه گياهخواري

گياهخواري عملا به حذف گوشت يا برخي محصولات با منشا حيواني، بسته به درجه گياهخوار بودن از رژيم غذائي اطلاق مي شود.
انواع متفاوتي از گياهخواري وجود دارد که هريک منافع و البته مشکلات مربوط به خود را دارند.
اولين نوع از سه روش عمده آن که رايج ترين آنهاست روش ovo-lacto مي باشد.
گياهخواران اوو – لاکتو هيچ گونه گوشتي (گوشت قرمز ، ماکيان ، غذاهاي دريايي) نمي خورند ، اما تخم مرغ و محصولات لبني را مصرف مي کنند.

گروه دوم به Lacto معروفند.

گياهخواران گروه لاکتو گوشت و تخم مرغ نمي خورند اما لبنيات را در برنامه غذائي خود دارند.
آخرين گروه با سخت ترين رژيم غذائي ، Vegans هستند.
گياهخواران وگان، گوشت، تخم مرغ، لبنيات، غذاهاي حاوي محصولات جانبي حيواني و حتي عسل نمي خورند.
اين گروه حتي از محصولات چرمي، پشمي، پوست خرگوش، ابريشمي، يا هرگونه محصول بدست آمده از حيوانات استفاده نمي کنند.
علاوه بر اين افرادي هستند که ترجيح مي دهند گوشت قرمز نخورند اما از گوشت ماکيان و غذاهاي دريايي استفاده مي کنند.
از جمله گروهي بنام نيمه گياهخواران semi-vevetarian که محصولات لبني ، تخم مرغ ، مرغ و ماهي مصرف مي کنند اما گوشت ديگري نمي خورند.
گروه ديگري هم به نام پسکو pesco-vegetarian از فرآورده هاي لبني، تخم مرغ، و ماهي تغذيه مي کنند اما از انواع ديگر گوشت پرهيز مي کنند.
برخي گياهخواران رژيم ميوه خواري دارند (frutarians) که در واقع نوعي رژيم وگان است و در آن مصرف غذاهاي پخته به حداقل مي رسد و بيشتر از ميوه هاي خام ، خيار و گوجه ، و نيز از دانه ها استفاده مي شود.
اين گروه تنها ان دسته از خوراکيهاي گياهي راانتخاب مي کند که چيدن آنها منجر به مرگ گياه نشود. و بالاخره جوانه خواران (sproutarians) نيز در ميان اين گروه ديده مي شوند که عمدتا از جوانه ها، دانه ها ، و برنج تغذيه مي کنند.

اما چرا برخي از افراد رژيم گياهخواري را برمي گزينند؟

شايد مهمترين دليل آن تمايل به دريافت غذاي سالم تر ، ابراز مخالفت با سوء رفتار با حيوانات اهلي و صدمه زدن به محيط زيست باشد.
رژيم گياهخواري به جلوگيري از سرطان ، بيماري هاي قلبي ، عدم افزايش فشار خون و عدم بازگشت ديابت کمک مي کند.
بارها و بارها شنيده ايم که مصرف کمتر گوشت احتمال حمله قلبي را تا 50 درصد کاهش مي دهد و رژيم غذايي يک وگان تا 90 درصد موجب تقليل آن مي شود.
همچنين رژيم غذايي گياهي احتمال بيماري هاي مربوط به اشريشيا کلي ( يک باکتري روده اي گرم منفي) و باکتري هايي را که اغلب طي بازرسي گوشت از آنها غفلت مي شود ، کاهش مي دهد. سالانه بسياري از افراد در اثر مصرف گوشت آلوده بيمار مي شوند.
گياهخواران معتقدند براي تهيه محصولات غذائي حيوانات را در بدترين شرائط نگهداري کرده،آنها را با آهن داغ مارک دار نموده و در نهايت بيرحمانه مي کشند.
تغديه نامناسب ، تزريق آنتي بيوتيک هاي مضر ، و وادار نمودن آنها به رشد سريع از ديگر موارد شرائط نگهداري اين حيوانات است.
رشد سريع فرصت کافي نمي دهد که اندام هاي حياتي آنها به اندازه رشد بدنشان برسد. اغلب در قفس ها محکم بسته شده اند و قادر به حرکت نيستند. از سوي ديگر استفاده روز افزون از حيوانات اهلي به محيط زيست صدمه وارد مي کند.
اکنون گياهخواري بعنوان يک رژيم غذائي بيشتر از گذشته به جوامع راه يافته است.
لازم به ذکر است که رژيم گياهخواري تنها به خوردن سالاد محدود نمي شود و از تنوع بسيار زيادي برخوردار بوده و از لحاظ کيفيت غذائي نيز اطمينان لازم را به مصرف کننده مي دهد.
در فهرست زير به برخي مواد غذائي در رژيم غذائي گياهخواري و عناصر موجود درآنها اشاره شده است:

پروتئين:
عدس ، مصولات لبني کم چرب، دانه ها ، انواع نخود ، آجيل.
آهن:
آهن به دو شکل همي (heme) و غير همي(non–heme) وجود دارد که نوع اول آهن متصل به رنگدانه هم است و از غذاهاي حيواني تامين مي شود، ونوع دوم آهني است که فاقد اين رنگدانه مي باشد.
غذاهاي گياهي حاوي اين نوع آهن هستند و نوع همي آن را ندارند.
اما نکته مهم اين است که نوع غير همي کمتر از نوع همي بوسيله بدن جذب مي شود.
جذب آهن از غذاهاي گياهي 10-1 درصد و از غذاهاي حيواني 20-10 درصد مي باشد.
به همين جهت براي افزايش جذب آهن از غذاهاي گياهي مصرف همزمان يک منبع ويتامين «ث» مانند آب پرتقال ،سبزيجات داراي برگ تيره، گل کلم ، گوجه فرنگي يا مرکبات ، به گياهخواران توصيه مي شود.
منابع عمده آهن در رژيم گياهخواري عبارتند از: باقلاي خشک، اسفناج، سبزيجات برگ دار، سبزيجات تيره، دانه ها ، حبوبات ، همه انواع نان گندم، تخم مرغ، گياهان تيره نخود يا حبوبات بويژه عدس و لوبياي قرمز، زردآلو و انجير.

روي:
همه انواع دانه ها، نان گندم، انواع بنشن، آجيل، تخم مرغ، عدس، مخمر آبجو، سبزيجات، جوانه گندم.

ويتامين ب 12:
محصولات لبني، برخي انواع مخمر هاي غذائي, و سبزيجات دريائي.

کلسيم:
کلم سبز، بروکلي، کلم پيچ ، محصولات لبني کم چرب ، شلغم، کنجد، مغز بادام، عصاره سوياي غني شده، دانه ها، آجيل ، بنشن ، جوانه ها، تخمه آفتاب گردان، ميوه هاي خشک و آب پرتقال غني شده با کلسيم.

پروتئين:
در گياهخواران بويژه گروه اوو- لاکتو پروتئين مورد نياز با مصرف انواع دانه ها مانند دانه کنجد، تخمه آفتاب گردان؛ انواع آجيل مثل بادام و بادام زميني؛ حبوبات ها مانند عدس و باقلا؛ غلاتي مانند گندم، پاستا، جو دوسر، ذرت شيرين ، بلال ، برنج ، چاودار ؛ انواع تخم ها و محصولات لبني تامين مي شود.

گياهخواران بايد توجه داشته باشند که پروتئيني کامل است که 8 اسيد آمينه ضروري را دارا باشد در غير اينصورت کامل نيست و اکثر محصولات گياهي فاقد پروتئين کامل هستند بنابراين بايد انواع آنها مصرف شود تا اين اسيد هاي آمينه تامين گردد.

پتاسيم:
بهترين منبع پتاسيم موز است. گرچه اسفناج و سيب زميني شيرين نيز منابع گياهي خوبي براي آن هستند.
خوردن غذاهاي گياهي و کم چرب و پرهيز از مصرف چربي ها بويژه انواع اشباع شده که به مقدار زياد در غذاهاي حيواني يافت مي شوند ، سالهاست توسط متخصصين بهداشت و سلامتي به افراد توصيه مي شود.
اما از طرفي هم ، مصرف هردونوع گروه مواد غذائي اعم از گياهي و حيواني البته در مقادير متفاوت ، فوائد خاص خود را دارند و توصيه مي شوند.
بدين معني که مصرف غذاهاي گياهي اعم از سبزيجات ، ميوه ها، نان، حبوبات، و… در وعده هاي بيشتر و مصرف غذاهائي با منشا حيواني از جمله گوشت ، تخم مرغ ، و… در وعده هاي کمتر براي تامين مواد موردنياز بدن لازم است.
براي مثال گوشت و جگر منبع سرشار ازآهن هستند و براي کودکان و نوجوانان مفيدند ، اما مصرف آنها بايد با دقت نظر و بميزان کافي و نه بيش از اندازه صورت گيرد.
علاوه بر اينکه براي برخي افراد بويژه بزرگسالان و سالمندان استفاده کمتر از اين نوع غذاها ومصرف بيشتر غذاهاي حاوي فيبر ، سبزيجات و ميوه ها توصيه مي شود.
همچنين نقش مصرف غذاهاي گياهي و ميوه ها که محتوي فيبر هستند و کاهش مصرف غذاهاي چرب ، گوشت قرمز در جلوگيري از انواع سرطان به اثبات رسيده است.
اين مطلب که گياهخواري يا افزايش وعده هاي غذائي گياهي نسبت به انواع حيواني، از چاقي، افزايش فشار خون ، کلسترول مضر خون و… جلوگيري مي کند نيز بر کسي پوشيده نيست.
اما بايد توجه داشت که رژيم غذائي هر چه محدود تر شود ، کسب همه عناصر مغذي موردنياز بدن دشوارتر خواهد شد.
اگر کسي رژيم گياهخواري را برمي گزيند ، لازم است بسيار دقت کند تا برنامه ريزي مناسبي را اتخاذ نمايد. براي مثال گروهي که لبنيات يا گوشت نمي خورند با بزرگترين خطر تغذيه اي مواجهند چرا که بسياري عناصر غذائي مهم از جمله انواع ويتامين ها عمدتا يا تقريبا بميزان فراوان در غذاهاي حيواني موجودند.
لذا به اين افراد توصيه اکيد مي شود که در رژيم غذائي خود از انواع مواد با منشا گياهي که پيش از اين از آنها نام برده شد استفاده کنند.
برخي محققين معتقدند گياهخواري در صورتي که کامل و متعادل باشد تامين کننده مواد مورد نياز بدن بوده و رژيم سالمي محسوب مي گردد ، اما گروهي ديگر با اين نظر مخالفند.
به هر حال محققان ، مصرف انواع غذاهاي گياهي را به گياهخواران توصيه مي کنند تا بدين وسيله مواد موردنياز بدنشان تامين شود و آنها را از مصرف يک يا چند نوع غذاي محدود بر حذر مي دارند.
INTERNET ARTICLES.COM
vegetarian-diet.info

اختلاف رفتاري دو جنس

زنان و مردان در رفتار تفاوت هاي زيادي دارند . مثلاً وقتي يک زن مي خواهد سر صحبت را با همسرش باز کند از موضوعهاي کاملاً متفاوتي آغاز مي کند ، در حالي که مردان زماني که صحبت مي کنند مي خواهند افکار و اطلاعاتي را بيان کنند .

براي مردان ارتباط برقرار کردن يعني تبادل اطلاعات ، در حالي که براي زنان اين امر به معني سهيم شدن ، سهيم کردن و صميميت و لذت بردن است . هدف زنان از مکالمه اين است که احساسِ حمايت کنند و تا جايي پيش بروند که خودشان را بفهمانند و ديگران را بفهمند . مردان به دنبال صحبت هاي سريع و ترجيحاً جالب و بامزه و از همه مهمتر علمي و مفيد هستند . آنها  به ندرت ” حرف زدن براي حرف زدن ” را دوست دارند . در حالي که زنان دوست دارند از احساسات و علائقشان سخن بگويند.

زنان بدانند

که مردان چگونه ارتباط برقرار مي کنند و مخصوصاً بدانند که آنها چگونه ارتباط کلامي ايجاد مي کنند .

به مردان کمک کنند تا آنچه را که در درونشان مي گذرد ، بهتر و بيشتر با آنان در ميان بگذارند . زن عادي ، در مقايسه با مرد عادي در ايجاد ارتباط کلامي استاد است ، مخصوصاً زماني که ابراز احساسات در ميان باشد .

مردان بدانند

به شيوه ارتباط برقرار کردن خود و همسرشان توجه کنند . آنان بايد بدانند که بين شيوه ارتباط برقرار کردن آنها و همسرشان تفاوت بسيار زيادي وجود دارد .

با اين شناخت آنان مي توانند از خود رفع اتهام کنند و نگرش هاي دفاعي خود را درباره زنان کنار بگذارند و آنها را متهم نکنند که به طور دائم انتقاد مي کنند و نق مي زنند . مردان احتمالاً مي توانند متوجه شوند که زنان از بيان کردن حالت هاي روحي خود لذت مي برند . زنان اين کار را به منظور انتقاد از مردان انجام نمي دهند بلکه بيشتر براي بهبود رابطه و نزديکتر کردن خود به همسرشان و احساسِ داشتن يار و همراه انجام مي دهند . براي زنان بيان کردن حالت هاي روحي ، حتي احساسات منفي ، نوعي اثبات علاقه است.

تفاوت هاي رواني زنان و مردان

از دهه 1950 به اين طرف ، روانشناسي جديد خواسته است از تفاوت هاي زن و مرد بکاهد ؛ زيرا اين تفاوت ها در گذشته ، اغلب براي مطيع کردن و به خدمت گرفتن زنان به کار رفته است . طبق آمار سازمان بهداشت جهاني در مورد 61 جامعه ، تقريباً 50 درصد زوجها طلاق مي گيرند يا مي خواهند طلاق بگيرند و اين اتفاق معمولاً در سال چهارم يا پنجم زندگي مشترک آنها رخ مي دهد . درصد ازدياد طلاق بين سال هاي 1960 و 1990 به 300 درصد مي رسد .

59 درصد خصوصيات و رفتار زيست شناختي مردان و زنان يکي است. هر دو يک مغز ، يک بدن ، دو دست ، دو پا و … دارند ، نفس مي کشند ، غذا مي خورند ، مي خوابند و …  .

اعتقاد به اين که تفاوت هاي ژنتيکي ، غددي ، هورموني ، اندامي و … نمي توانند روي روان و رفتار زنان و مردان اثر بگذارند ، کاملاً غلط و ضد علمي است . اگر روان شناسي تفاوت هاي دو جنس در قرن 19 اين اشتباه را مرتکب شد که مرد را به عنوان جنس برتر شناخت تا بتواند زن را پايين بياورد و او را فقط به نقش هاي معمولي بارداري ، تربيت فرزندان و تغذيه محدود کند ، اين باور نيز مي تواند کاملاً اشتباه و خطرناک باشد که زن و مرد مشابه هستند . زن و مرد در حقيقت انسانند ، اما متفاوت . در کتاب ، ” کشف کردن تفاوت هايمان ” ، اثر ژورتانبنوم ، گفته شده است که براي درک واقعيت چهار روش وجود دارد : فيزيکي ، احساسي ، عقلاني و روحاني . زنان به راحتي مي توانند از يک روش به روش ديگر بروند اما مردان با روش فيزيکي و عقلاني راحت ترند . به عنوان مثال مردي که غمگين يا شاد است اين حالت ها را با رفتار ( فيزيکي ) خود نشان مي دهد . به عبارت ديگر مرد به عمل ، ارجحيت مي دهد . زن غم را احساس مي کند و حتي مي تواند بي دليل احساساتي شود ، ولي درک اين موضوع براي مر بسيار سخت است . زن به رابطه خود و محيط ، بيشترين ارجحيت را مي دهد .

براي مرد ، هيجان بيانگر يک مشکل يا تعارض است ؛ پس به دنبال اين هيجان مي رود تا آن را از بين ببرد و آرامش روحي اش را دوباره به دست بياورد . براي زن هيجان به صورت بهانه براي ايجاد ارتباط در مي آيد . زن مي خواهد هيجان خود را بيان کند ، آن را با ديگران تقسيم کند و در مقابل ، هيجانهاي ديگران را به دست آورد . وقتي زن هيجان خود را براي شوهرش تعريف مي کند شوهر به طور خودکار فکر مي کند که خودش قسمتي از مشکل است ، او دليل يا يکي از دلايلي است که اين هيجان را به وجود آورده است .

بنابراين اغلب به حالت دفاعي ، واکنش نشان مي دهد . شوهر براي آن که به زنش کمک کند تا هيجان او از بين برود ، به جستجو و پيدا کردن راه حلي براي مشکل مي گردد . اين کار موجب مي شود که زن فکر کند مرد مي خواهد عيب او را جبران کند يا مي خواهد هميشه حرف آخر را بزند ؛ زيرا مرد هيجان خود را به شيوه عقلاني و انديشمندانه بيان مي کند ، براي همين احساس مي کند که مورد حمله قرار گرفته ، و زن احساس مي کند که درک نشده است .

يک متخصص در زبان شناسي اجتماعي براي درک اين که چرا مردان و زنان در ارتباط برقرار کردن اين قدر مشکل دارند ، به تحليل روش هاي مکالمه و گفتگو بين زنان و مردان پرداخته است. او نشان داده که مردان به اندازه زنان حرف مي زنند اما آنها در همان شرايط از همان موضوعها و براي همان هدف ها حرف نمي زنند . زنان براي ايجاد ارتباط و بيان حالت هاي روحي خود از زبان ارتباطي و صميمانه ، استفاده مي کنند . مردان از زبان براي انتقال اطلاعات و دريافت آن بهره مي گيرند . براي مرد ، زبانِ عملکرد ابزاري دارد و براي حفظ استقلال به کار مي رود . مردان از واقعيت هاي عيني و خارجي حرف مي زنند ، در حالي که زن از زندگي خصوصي خود براي استراحت و تجديد قوا در سکوت بهره مي گيرند .

مرد در جمع بيشتر حرف مي زند ، مرد سخنراني مي کند و زن تظاهر مي کند که گوش مي دهد ؛ زيرا براي زن زندگي خصوصي اهميت دارد و نه موقعيت اجتماعي . به علاوه مردان تنها زماني در جمع صحبت مي کنند که هر بار فقط يک نفر حرف بزند در حالي که زنان وقتي بيشتر از يک صدا شنيده مي شود ، راحت تر حرف مي زنند . هنگام حرف زدن ، زنان معمولاً به دنبال تأييد شدن هستند ، در حالي که مردان قدرت طلبي مي کنند. زنان براي ارتباط برقرار کردن ، ناراحتي ها يا نگراني هاي کوچک خود را تعريف مي کنند ، مرد بيان ناراحتي ها يا نگراني ها را به حساب سرزنش يا انتقاد از خود مي گذارد .

با درنظر گرفتن اين موضوع که بين زنها و مردان تفاوت هاي زيادي وجود دارد (که اين تفاوت ها مکمل يکديگرند).

مردان مي خواهند که زنان ، کمتر حرف بزنند ، فعاليت هاي بدني بيشتري داشته باشند ، کمتر رمانتيک باشند ، کمتر فکر خود را به ديگران مشغول کنند ، به کارشان بيشتر مشغول باشند ،  بيشتر منطقي باشند ، بيشتر در خانه بمانند ، کمتر حساس باشند ، خوش قول تر باشند و زودتر حاضر شوند .

زنان مي خواهند که مردان ، بيشتر حرف بزنند ، بيشتر عاطفي باشند ، فعاليت هاي بدني کمتري داشته باشند ، بيشتر رمانتيک باشند ، وقت خود را کمتر به کار و بيشتر براي خانواده صرف کنند ، کمتر حسابگر باشند ، بيشتر به بيرون از خانه بروند و همدردي بيشتري نشان دهند ، کمتر عجله داشته باشند و به سلامت خود بيشتر برسند .

با مقايسه يک به يک خواسته هاي زنان و مردان به نظر مي رسد شاهد يک صف آرايي براي نبرد هستيم . نبردي که در آن هر کسي ادعا مي کند طرف مقابل او را دوست ندارد ؛ هر کس ، ادراک خود را به عنوان هنجار معرفي مي کند که بايد دنبال شود . هر دو طرف خيال مي کنند که مسئله ، مسئله عشق يا اراده است اما نمي دانند که تفاوت هاي ذاتي باعث به وجود آمدن اين تفاوت ها مي شود و دشواري ها را به وجود مي آورد .

بايد تفاوت هاي زنان و مردان را شناخت و به آنها اهميت داد نه اين که براي ” هنجارسازي ” جنس مخالف به کار گرفت . با اين کار يکي ديگري را متهم نخواهد کرد که صداقت ندارد يا نمي تواند ارتباط برقرار کند