خانواده در تفکر اسلامي جايگاهي بسيار رفيع دارد. برخي از امور درخانواده مهم هستند؛ ولي مهم‏تر از تمامي امور که نمي‏توان جايگاه آن را از نظر اهميت مشخص کرد، تربيت ديني فرزندان است. تربيت ديني در خانواده جوانه مي‌زند و در اجتماع ثمر مي‌دهد. مقاله‌اي که خواهيد خواند به بررسي ديدگاه تربيتي فرزندان از جنبه‏هاي عميق قرآني و احاديث حضرات معصومين عليهم السلام پرداخته و نقش خانواده در تربيت فرزندان را با اين نگاه کاويده است.



با توجه به ارزش و قداست خانواده در مي‏يابيم که: خانه، اولين مدرسۀ تربيت اخلاقي و ديني است و کودک به تدريج بر اساس مشاهدات روزمره، پايه‏هاي اخلاقي خود را پي‏ريزي مي‏کند. در محيط خانه کودک تعاليم خوب و بد را فراگرفته و  زيربناي اخلاقي او شکل مي‏گيرد. کودک مثال نهال تازه‏اي است که هر طور او را پرورش دهيم، رشد مي‏کند و  نيز آنچه را که  بطور منظم در محيط خانه مي‏بيند، نسبت به آن انس پيدا مي‏کند. مشاهده آداب ديني و عبادات مذهبي بويژه نماز که در شبانه‏روز بطور منظم از  طرف بزرگترها در محيط خانه رخ مي‏دهد، در ذهن و روان کودک نقش مي‏بندد.

با توجه به حس تقليــد کودک، مشاهده مي‏شود که او با شروع سال دوم زندگي، از حرکــات والدين تقليــد مي‏کند. اگر انجـام اين حرکات با نوازش و تشويق والدين همراه باشد، بر رغبت کودکان مي‏افزايد. وقتي مادر چادر نماز بر سر مي‏گذارد و به نماز مي‏ايستد، دختر4 ساله دوان دوان به سراغ چادر يا روســـري خود رفته و آن را بر سر مي‏کشد و مانند مادرش به رکوع و سجود مي‏رود.

اگر مادر پس از اتمام نماز يک شکلات يا هديه به کودک دهد، سبب تقويت روحيه نماز خواندن در کودک مي‏شود. وقتي کودک بزرگتر مي‏شود، از رفتن به کلاس‏هاي مذهبي‏اي که بصورت قصه و زبان ساده  دين را توضيح دهد، استقبال مي‏کند. بنابراين به والدين توصيه مي‏شود زندگي انبياء و داستان‏هايي در مورد نماز را براي کودک خود بازگو کنند.

وقتي کودک خردسال بر اساس تقليد و الگوبرداري از والدين و ديگران، خود به رکوع و سجود مي‏رود و حرکات و افعال يک نمازگزار را انجام مي‏دهــد و بر اثر تقويت و تشويق، ميل و گرايش به نماز در او نيرومند مي‏شود، مي‏توان اقامه نماز به صورت جماعت را در او قــوت بخشـيد. والديني که اهل عبادت و نمـاز هسـتند، مواقعي که اقوام دور هم جمع مي‏شوند، نماز را به جماعت در خانه برگزار نمايند و با خوش رويي، فرزندان خود را به نماز دعوت کنند. به تـــدريج اين فـرضيه را مي‏توان از منـــزل به مسجد محل کشانيد و بدين ترتـيب است که خانواده به نحو احسن مي‏تواند فرزند خود را در گرايش به نماز ياري و کمک نمايد.

قرآن مي‏فرمايد: “ان الصلاة تنهي عن الفحشاء و المنکر". “نماز انسان را از فحشاء و منکر باز مي‏دارد.”

(سورۀ عنکبوت، آيۀ 45)

در جاي ديگر مي‏فرمايد: “اقم الصلاة لذکري". “نماز را براي ياد و توجه من به پا دار.”

(سورۀ طه، آيۀ 14)

و در جاي ديگر مي‏فرمايد: “و انما للکبيرة الاعلي الخاشعين". “نماز بار سنگيني است مگر براي افراد خاشع.”

(سورۀ بقره، آيۀ 45)

پيامبر گرامي اسلام صلوات الله عليه و آله فرموده‏اند:

“رکعتان من عالم خير من سبعي رکعة من جاهل". “دو رکعت نماز عالم، بهتر از هفتاد رکعت نماز جاهل است.”

در حديث است: “نماز را در وقتش چنان بخوان که گويا آخرين نماز توست و تو بعد از نماز با دنيا خداحافظي مي‏کني.”

( بحار الانوار، ج/84، ص/223)

حضرت علي عليه السلام فرموده‏اند:

“لاقربة بالوافل اذا اضرت بالفرائض". “هرگاه نمازي مستحب به نمازهاي واجب ضرر برساند، آنگونه عبادت موجب قرب به خدا نخواهد بود.”

(الحياة، ج/1، ص/318) ( پرتوي از اسرار نماز محسن قرائتي، ناشر: ستاد اقامه نماز، پائيز 1386، صحفه 26).

(مقدمه)

از آنجايي که روح پرستش از همان ابتداي خلقت انسان در نهاد او جاي گرفت، انسان همواره به دنبال پناهگاه مطمئني بود تا بتـواند به معبـود خويـش دست يابد. روح او خـدا را جستجـو کرد و در حال نماز خواندن، پي به خدا برد. الکسيس کارل فرانسوي مي‏نويسد:

( نيايش در مرحلۀ عالي‏تر خود از سطح درخواست و عرض حال، فراتر است.)

نماز به قدري فضيلت دارد که حتي زماني که پيامبر(ص) صاحب کوثــر شد، براي تشکـر و قدرداني از خداوند متعال، راهي را جهت شکر‏گـــزاري از او طلبيد. خداوند فرمود: نخست نمــاز بخوان و بعـد از آن قرباني کن و به مستمندان ده.

جنبه‏هاي تربيتي نماز، بخشي است که تاثيرات قابل مشاهده نماز را بيان مي‏کنند. اين تاثيرات عبارتند از:

1ـ تهذيب اخلاق                                                 2- روح خوش‏بيني                                                     3- تکرار نمازها

اعمال مذکور در شبانه‏روز باعث بروز حالات معنوي در انسان نمازگزار مي‏گردند.

در مورد اينکه چگونه کودک به نماز علاقه و گرايش داشته باشد و آن را انجام دهد، مي‏بايست از ابتداي حيات کودک دقت لازم صورت گيرد. نوع انتخاب همسر نيز خود مي‏تواند در زمان شکل‏گيري فرزند، نقش مهمي داشته باشد؛ چراکه کودک بيشترين ساعات خود را درخانه و با مادر سپري مي‏کند. وقتي که اين قضيه با دقت صورت گيــرد، کودک از همان سنين اوليه، تقليد اعمال ديني بويژه نماز را در رفتار پدر و مادر جويا مي‏شود.

برخي از کودکان در سنين 2 الي 3 سالگي و برخي از 4 سالگي اين حس را بروز مي‏دهند. البته در 6 سالگي به عينيت مي‏توان آن را مشاهده کرد. زمان آغاز نماز خود سخني جداگانه است. در خاندان اهل بيت(ع) کودکان از 5 سالگي نماز مي‏خواندند؛ اما در افراد عادي کودکان بايد از سنين 7 سالگي به خواندن نماز بپردازند. علت آن هم اين است که کودکان تا سن 7 سالگي بايد بازي کنند.

(ماهنامه پرورشي تربيت وزارت آموزش و پرورش، شماره 10و11، تابستان 1383، صفحه 19)

بنابراين ما خانواده‏ها بايد سعي بر آن داشته باشيم که از همان اوان کودکي فرزندانمان را با نماز آشنا سازيم؛ زيرا سعادت و خوشبختي آنان مهمتـر از هر چيز، در خواندن نماز و عمل به دستورات آن است و به اين آيه شريفه قـــرآن تمسک جوييم که:

“ان الصلاة تنهي عن الفحشاء و المنکر". و بدين ترتيب آيندۀ فرزندانمان بيمه خواهد شد.