موضوع پایان نامه: مواضع امام سجاد ( علیه السلام ) در واقعه ی حره

نویسنده: خانم: مرضیه حاجی حیدری 

چکیده

  حاکمیت بنی امیه یکی از مهم ترین آسیب هایی بود که در ساختار فکری ، اجتماعی و سیاسی جامعه ی نوپای نبوی پدیدار گشت و در طول حدود هزار ماه فجایعی را آفرید که با گذشت بیش از هزار سال ، خاطره های تلخ و آثار شوم آن از ذهن و اندیشه و عواطف اهل ایمان زدوده نگشت . واقعه ی حره در سال 63 ه.ق در سنگلاخ های بیرون مدینه در روزگار حاکمیت یزید بن معاویه ، به رهبری « عبدالله بن حنظله غسیل الملائکه » در برابر فسق و فجور یزید در مدینه روی داد و به مدت سه شبانه روز هر گونه تعرض به جان و مال و ناموس مسلمانان بر سپاه شام مجاز شمرده شد . عصر امام سجاد ( علیه السلام ) یکی از پر اختناق ترین دوران های تاریخ اسلام به شمار می آید .

  شیعه در این برهه ، هم از بعد اعتقادی و هم از بعد سیاسی در شرایط بسیار سختی به سر می برد و تشکیلات و انسجام آن فرو پاشیده و در آستانه ی انقراض قرار گرفته بود . اما سجاد ( علیه السلام ) با ارزیابی اوضاع و ملاحظه ی اختناق شدیدی که پس از شهادت امام حسین ( علیه السلام ) بوجود آمده بود ، شکست نهضت مدینه را پیش بینی و می دید اگر در آن شرکت جوید نه تنها پیروز نمی شود بلکه خود و پیروانش نیز کشته می شوند و باقی مانده ی نیروهای تشیع از بین می رود بدون آنکه نتیجه ای حاصل شود .

  لیکن امام ( علیه السلام ) با بهره گیری از اصل « تقیه » ، هستی و دوام شیعه را حفظ و در پوشش آن جامعه ی شیعی را رهبری نمودند و در برابر واقعه ی حره از هرگونه بلا و مصیبت در امان ماندند تا بتوانند به عنوان محور اصلی شیعه باقی بمانند .

  در این پژوهش سعی شده است با استفاده از منابع تاریخی دست اول پس از ارائه ی کلیاتی به بررسی زمینه ها و شخصیت های موثر و مواضع امام سجاد ( علیه السلام ) در واقعه ی حره پرداخته شود .

واقعه ی حره ، امام سجاد ، یزید ، مسلم بن عقبه ، عبدالله بن حنظله ، قیام ، مواضع .

فهرست منابع و مآخذ

فهرست کتب فارسی

1-امین عاملی ، محسن ، سیره ی معصومان ، مترجم ، علی حجتی کرمانی ، ج5 ، چاپ دوم ، تهران ، انتشارات سروش ، 1376 .

2-بهشتی ، محمد ، فرهنگ صبا ، چاپ مکرر ، بی جا ، صبا ، 1371 .

3-پیشوایی ، مهدی ، سیره ی پیشوایان ، چاپ 21 ، قم ، موسسه ی چاپ آستان قدس رضوی ، 1379 .

4-ترابی ، احمد ، امام سجاد ( علیه السلام ) جمال نیایشگران ، چاپ دوم ، مشهد ، موسسه چاپ آستان قدس رضوی ، 1379 .

5-ترابی ، احمد ، واقعه ی حره رخدادی اسفبار در تاریخ اسلامی پس از حادثه ی عظیم کربلا ، محقق : محمدعلی چنارانی ، چاپ اول ، مشهد ، بنیاد پژوهشهای اسلامی ، 1382 .

6-جعفریان ، رسول ، تاریخ سیاسی اسلام ، ج3 ، چاپ اول ، تهران ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، 1369 .

7-جعفریان ، رسول ، حیات فکری و سیاسی ائمه ، قم ، انصاریان ، 1381 .

8-حیدری نراقی ، علی محمد ، زندگانی چهارده معصوم ( علیه السلام ) چاپ اول ، قم ، انتشارات ، مهدی نراقی ، 1386 .

9-حسینی دشتی ، مصطفی ، معارف و معاریف ، ج8 ، چاپ دوم ، قم ، صدر ، 1376 .

10-رضوی اردکانی ، ابوفاضل ، ماهیت قیام مختار ، قم ، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی ، بی تا .

11- شریف قرشی ، باقر ، تحلیلی از زندگانی امام سجاد ( علیه السلام ) ، مترجم : محمدرضا عطائی ، ج2 ، مشهد ، آستان قدس رضوی ، 1372 .

12- عمید ، حسن ، فرهنگ فارسی عمید ، تهران ، اداره کل فرهنگ ، 1339 .

13- محدثی ، جواد ، فرهنگ عاشورا ، چاپ دوم ، قم ، نشر معروف ، 1417 .

14- مصباح یزدی ، محمدتقی ، آذرخش کربلا ، چاپ دوم ، قم ، موسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی ، 1385 .

15-مهیار ، رضا ، فرهنگ ابجدی عربی – فارسی ج1 ، بی جا ، بی تا .

فهرست کتب عربی :

1-ابوعمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر ، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب ، محقق : علی محمد البجاوی ، ج3 ، چاپ اول ، بیروت ، دارالحیل ، 1412 .

2-ابن خلدون ، تاریخ ابن خلدون ، مترجم : عبدالمحمد آیتی ، ج3 ، چاپ اول ، بی جا ، موسسه ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی ، 1363 .

3-ابن منظور ، محمدبن مکرم  ، لسان العرب ، ج4 ، چاپ سوم ، بیروت ، دارصادر ، 1414 .

4-ابن العمرانی ، الإنباء ، محقق : قاسم السامرئی ، قاهره ، دارالافاق العربیه ، 1421 .

5-الجزری ، عزالدین بن الاثیر ابوالحسن علی بن محمد ، اسد الغابه ، ج3 ، بیروت ، دارالفکر ، 1409 .

6-الحاج حسن ، حسین ، الامام السجاد جهاد و امجاد ، بیروت ، دارالمرتضی ، بی تا .

7-خلیفه بن خیاط ، تاریخ خلیفه ، چاپ اول ، بیروت ، دارالکتب العلمیه ، 1415 .

8-دمشقی ، ابوالغداء اسماعیل بن عمر بن کثیر ، البدایه و النهایه ، ج8 ، بیروت ، دارالفکر ، 1407 .

9-دینوری ، ابن قتیبه ، الامامه و السیاسه ، محقق : علی شیری ، ج2 ، بیروت ، دارالاضواء ، 1410 .

10-الذهبی ، شمس الدین محمد بن احمد ، تاریخ اسلام ، محقق : عمر عبدالسلام تدمیری ، ج5 ، چاپ دوم ، بیروت ، دارالکتاب العربی ، 1413 .

11- الزرکلی ، خیرالدین ، الاعلام ، ج7، چاپ 8 ، بیروت ، دارالعلم للملایین ، 1989 .

12- شراب ، محمد محمد حسن ، فرهنگ اعلام جغرافیایی ، مترجم : حمیدرضا شیخی ، ج1 ، چاپ اول ، تهران ، نشر مشعر ، 1383 .

13- طبری ، محمد بن جریر، تاریخ طبری ، محقق : محمد ابوالفضل ابراهیم ، ج5 ، بیروت ، دارالتراث ، 1387.

14- العسقلانی ، احمد بن علی بن الحجر ، الاصابه ، محقق : عادل احمد عبدالموحد و علی محمد معوض ، ج4، چاپ اول ، بیروت دارالکتب العلمیه ، بی تا .

15- عزالدین علی ابن اثیر ، الکامل ، ج4 ، بیروت ، دار بیروت ، 1385 .

16- ملبوبی ، محمد باقر ، الوقایع و الحوادث ، ج2 ، قم ، انتشارات موسسه ی مطبوعاتی دین و دانش ، 1342.

17- مسعودی ، ابوالحسن علی ابن الحسین ، مروج الذهب ، محقق : اسعد داغر ، چاپ دوم ، قم ، دارالجهره ، 1409 .

18- مسعودی ، ابوالحسن علی ابن الحسین ، التنبیه و الاشراف ، مصحح : عبدالله اسماعیل الصاوی ، قاهره ، دارالصاوی ، بی تا .

19- محمدبن علی بن طباطبا ، الفخری محقق : عبدالقادر محمد مایو ، بیروت ، دارالقلم العربی ، 1418 .

20- المناوی ، عبدالرئوف ، فیض الغدیر شرح الجامع الصغیر ، ج1 ، چاپ اول ، مصر ، مکتبه التجاریه الکبری ، 1365 .

21- واقدی ، محمد بن سعد کاتب ، الطبقات الکبری ، مترجم : محمود مهدوی دامغانی ، ج5 ، تهران ، فرهنگ و اندیشه ، 1374 .

22- یعقوبی ، احمد ابن ابی یعقوب ، تاریخ یعقوبی ، ج2 ، بیروت ، دارصادر ، بی تا .

نرم افزار :

1-نرم افزار، نور السیره ، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ، 1388 ه.ش

2-نرم افزار ، سیره ی معصومان ، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ، 1368 ه.ش .

سایت :

1-هدایت پناه ، محمدرضا ، www.salat.ir         26/12/1395 .

موضوع: رابطه ی هویّت انسان با عبودیّت خداونداز منظر آیات و روایات

نویسنده: خانم سمیه باقری

چکیده

در تاریخ تفکّر بشری،هویّت آدمی از منظرهای مختلف مورد بحث واقع شده است از جمله دین،فلسفه،عرفان و … عومل تأثیرگذار برهویّت متعدّد می باشد که یکی از مهمترین آن ها عبودیّت است.امّا هویّت انسان چیست؟عبودیّت چیست؟این دو سؤالی است که باید بدان ها پاسخ داد تا بتوان تأثیرات عبودیّت بر شکل یافتن هویّت را شناخت.

  از لحاظ لغوی،هویّت به معنای “او بودن"است و هویّت انسان همانا ذات اوست که فرد انسانب به آن آگاهی دارد و از منظر قرآن کریم حقیقتی است که از جانب حضرت حق جلّ و علا به ما انسان ها افاضه شده است و ما با أعمال و افکارمان می توانیم آن را در مدارج کمال بشری ارتقاء داده ویا آن که با حرکت قهقرایی آن به سطح حیوانیّت و حضیض ذلّت بشویم.

عبادت به معنای فرمان برداری از اوامر خداوند است که در قالب رکوع و سجود و روزه …شکل می گیرد ولی عبودیّت معنایی فراتر از عبادت دارد و آن نهایت خضوع و خشوع است که در قلبی همچون قلب ابراهیم خلیل الله قرار میگیرد که فرزند خویش را برای اطاعت اوامر حقّ به قربانگاه می برد.

  عبودیّت بر هویّت تأثیرات مختلفی دارد که هر کدام آثار خاصّ خویش را دارند آثاری که هم بر فرد و هم بر اجتماع تأثیرات زیادی می گذارند.دیگر از آثار عبودیّت بر هویّت.

 عبودیّت مستلزم جدیّت بسیار است و در این میان باید مراقب آسیب هایی که در این راه وجود دارد باشیم آسیب هایی از قبیل رهبانیّت و گوشه نشینی که شدیداً مورد نهی پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم)قرار گرفته است و دیگر عدم اعتقاد به نعمت ولایت که بدون ولایت عبودیّت معنایی ندارد.

واژگان کلیدی:هویّت،عبودیّت،عبادت.

منابع: 

*قرآن،آیت الله،مشکینی،تهران،مرکز چاپ و نشر قرآن کریم،1380.

*نهج البلاغه،دشتی،محمد،چاپ دوّم،انتشارات آل علی (ع)،1381.

منابع فارسی

1-آمدی التمیمی ،عبد الواحد بن محمد ، غرر الحکم ودار الحکم ،مترجم ، محمد علی انصاری ، دار الکتب اسلامی ، بی تا .

2-احمدی،علی اصغر،روان شناسی شخصیّت ازدیدگاه اسلامی، چاپ دهم ،تهران،امیر کبیر،1374. 

3-پاینده،ابوالقاسم،نهج الفصاحه،چاپ چهارم،تهران،1382.

4-جوادی آملی ،عبدالله،تفسیرموضوعی(معرفت شناسی)،تهران،نشر اسراء،1378.

5-حافظ شیرازی،محمد،،دیوان حافظ،تصحیح،علی محمد،رفیعی،چاپ اوّل،تهران،نشر ستارگان،1372.

6- حسنی ،محمد حسن، ،نو سازی جامعه از دیدگاه امام خمینی(ره)، تهران،نشر عروج،1378.

7-خمینی،روح الله، لب الأثر فی الجبر و القدر،قم،مؤسسه امام صادق (علیه السلام)،چاپ اوّل،بی تا.

8——– شرح چهل حدیث،تهران،مؤسسه تنظیم و نشر آثار امّام خمینی(س)،1371.

9——- –ره عشق، تهران ، مو سسه تنظیم و نشر آثار امّام خمینی ،بی تا .

10——- شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران ، مو سسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ،1375.

11-دهخدا ،علی اکبر ، لغت نامه دهخدا ،ج14 ، چاپ اوّل ، تهران ،انتشارات روزنه فرهنگی 1373.

12- دینانی، غلامحسین ،قواعد کلّی در فلسفه اسلامی ، ج3، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی،بی تا.

13- راغب اصفهانی ،حسین بن محمد ،  مفردات  الفاظ  قرآن کریم ، مترجم ،حسین خدا پرست ، چاپ چهاردهم ، قم ، دفتر نشر نوید اسلام ، 1387.   

14-ساجدی ،ابولفضل، ،دین و دنیای مدرن،قم،انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی  امام خمینی (ره)،1378.

15- شاملو ،سعید،مکتب ها و نظریه ها در  روان شناسی  شخصیّت، تهران، انتشارات رشد، 1390.

16- شیرازی ،مصلح الدّین ،سعدی ، گلستان ،چاپ   سوّم ، تهران ، انتشارات افشار ،1372.

17-شیخ صدوق ،محمد بن علی،ابن بابویه، ،پاداش نیکی ها و کیفر گناهان /ترجمه ثواب الاعمال،مترجم،محمد علی،مجاهدی،قم،انتشارات سرور،چاپ اوّل،1381.

18—————– توحید  ،ج 3،مترجم ،علی اکبر،میرزایی،قم،نشر علویّون،1388.

19- صالحی ،صالح، ،شرح نهج البلاغه،قم،دارالحجه،بی تا.

20-الطایی،علی،بحران هویّت قومی در ایران، چاپ دوّم،تهران،نشر شادگان،1382.

21-طباطبایی،علّامه محمد حسین،جامع الاحادیث، ج 9،4، تهران، انتشارات  راه علم،1386.

22-حسن،عمید،فرهنگ عمید،تهران،نشرامیرکبیر،1363.

23- فنایی ،ابولقاسم، ،انتظار بشر از دین،مجله نقد ونظر،شماره 1377.

24- قرائتی ،محسن ، ،پرتوئی از اسرار نماز،نوبت چاپ،50،  انتشارات مرکز فرهنگی درس هایی از  قرآن،1393.

25-قرشی بنایی،علی اکبر،قاموس القرآن،ج 4،چاپ ششم،تهران،دارالکتب الاسلامیّه،1412.

26- قمی ،عبّاس، ، ترجمه موسوی کلانتری دامغانی ،مفاتیح الجنان، چاپ هفتم،قم،انتشارات فاطمة الزّهرا1379.

27-کریمی ،یوسف ،روان شناسی  شخصیّت، تهران، مؤسسه نظر ویرایش، 1380.

28- مطّهری ،مرتضی، ،حماسه ی حسینی،ج دوّم ، نوبت چاپ 68،تهران، نشر صدرا، 1393.

29- مکارم شیرازی ،ناصر، ،تفسیر نمونه،ج 3، 16،9،تهران،دارالکتب الاسلمیة،74 13.

30- نقیب زاده ،عبدالحسین،درآمدی بر فلسفه،تهران،نشر ظهوری1375.

31- نراقی ،احمد ،معراج السعادة، ،چاپ  سوّم ، مؤسسه انتشارات هجرت، 1375،بی تا، .

32- هاشمیان ،جواد ، علم النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی ، تهران ،نشر رشد ، 1385.

منابع عربی

33- برقی،احمدبن محمدبن خالد،کتاب محاسن،ج 1،چاپ دوّم،قم،دارالکتب الاسلامیّه،1371.

34- تفتازانی ،سعدالدین ، شرح العقائد النسفیه، محقق : محمد عدنان درویش ، انتشارات مکتبه الکلّیات الازهریه ،1408.

35- التهانوی ،محمد علی ،کشاف الاصطلاحات الفنون ، محقق: عبدالبدیع القاهره ، انتشارات المؤسّسه المصریه 1963.

36- الجرجانی ،علی بن محمد ،التعریفات ،بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، 1978.

37-حرّانی ،حسن بن شعبه، ،تحف العقول،قم، جامعه مدّرسین،1404.

38-خمینی،روح الله،تهذیب الاصول،ج ا،قم،نشر اسماعیلیان،1382.

39-محمدبن حسن، ،وسائل الشیعه،ج 11، 3،6،7،12،79،چاپ چهارم،قم،نشر آل البیت،1409.

40- حرّعاملی ،عبدالله بن جعفر،حمیدی، قرب الاسناد (ط الحدثیّه) ، چاپ اوّل ،قم، مؤسسّه آل البیت(علیهم السلام) الاحیاء التراث ، 1413.

41- حویزی ،عبدالعلی بن جمعه، ،تفسیر نورالثقلین،ج 8،قم،نشر اسماعیلیان،1415.

42-شعیری،محمدبن محمد،جامع الاخبار،چاپ اوّل،نجف،انتشارات مطبعة الحیدریّه،بی تا.

43شیخ صدوق ،محمد بن علی،ابن بابویه، ،معانی الاخبار،ج 1،  چاپ اوّل، قم، انتشارات الاسلامی، 1403.

44—————-الأمالی ، چاپ اوّل،قم،انتشارات کنگره شیخ مفید،1413.

45—————– خصال،ج 1، قم،جامعه مدّرسین قم،1362.

46-صدر الدین  شیرازی، مرتضی ، اسفار اربعه، ج1 ، بیروت: دار الاحیاء التراث االعربی ،1981.

47-طبرسی ،فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآ ن،ج 1 ،چاپ سوّم،تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372.

48-طباطبایی ،علّامه محمد حسین، تفسیر المیزان ، ج25 ، قم :  دارا لعلم ، 1346.  

49-طوسی ،خواجه نصیر الدین،شرح الاشارات وتنبیهات ،ج 3،قم،مشرع البلاغه،چاپ اوّل،1375. 

50- غزالی ،ابومحمد، ،احیاء علوم دین،ج 4، مصر،شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده1359.

51-فخر رازی،محمدبن عمر،مفاتیح الغیب،ج 5،بیروت،دار احیاء التراث العربی،بی تا. 

52-کرجی ،محمدبن علی، ،معدن الجواهر و الریّاضت الخواطر،تهران،چاپ دوّم،المکتبة المرتضویّه، 1394.

53-کلینی،محمدبن یعقوب،اصول کافی،(ط اسلامیّه)،ج 1،2،4،8،چاپ چهارم،تهران،دارالکتب الاسلامیّه،1407.

54-مجلسی، محمدباقر،بحارالانوار، ج2،3،6،8،9،1،67  ،چاپ دوّم، بیروت، دارالاحیاالتراث العربی،1403.

55-محمدی ری شهری ،محمد ،میزان الحکمه،قم،مکتب الاعلام،بی تا.

56مطّهری،مرتضی،شرح مبسوط منظومه، چاپ پنجم، انتشارات حکمت، 1367.  

57-مجلسی،محمد باقر،مرآ ت العقول  فی شرح  الاخبار آل رسول ،ج 9، چاپ دوّم، تهران، دارالکتبالاسلامیّه،1404.

58-نمازی،شاهرودی،علی،مسترک سفینه البحار،ج 3،قم،جامعه مدرسینحوزه علمیّه قم،دفتر انتشارات اسلامی،1375.

59-نوری ،میرزا حسین، مستدرک الوسائل،ج 7، چاپ دوّم،بیروت،مؤسسه آل بیت الاحیاء اتراث،1408.

منبع سایت

60-رهروان ولایتwww.welayat.net.com.

پیامک هفته1

درخشان ترین تاجی که مردم بر سر می نهند در آتش کوره ها ساخته شده است.

شادی را علت باش ، نه شریک … و غم را شریک باش ، نه دلیل

انسان شکست نمی خورد بلکه دست از تلاش بر میدارد.

یادم باشد که زیبایی های کوچک را دوست بدارم حتی اگر در میان زشتی های بزرگ باشند.

خوشبختی ما در سه جمله است:تجربه از دیروز، استفاده از امروز، امید به فردا                                            

ولی ما با سه جمله دیگر زندگی مان را تباه می کنیم:حسرت دیروز، اتلاف امروز، ترس از فردا

        موضوع : درونی کردن ارزش های اسلامی در کودکان

       محقق : زیبا قصری

       تاریخ دفاع : زمستان 95

چکیده

        انسان دارای استعدادهای فراوانی در وجود خود می باشد. چنانچه این استعدادها به شکوفایی و فعلیت نرسد، زندگی انسان بیهوده و عبث خواهد بود. تربیت کودک به عنوان عامل رشد و پرورش دادن متربی باعث استفاده بهینه از تمامی استعدادها و نیروهای بالقوه فرد است. انسان دور از تربیت، یعنی انسان دور از حیات فرهنگی و اعتقادی، دور از کمال و پیشرفت، انسان بی هدف و بالاخره انسانی دور از انسانیت است. دین اسلام به عنوان کامل‌ترین آیین و شریعت، بهترین راهکارها را برای تربیت نسلی پویا و موفق ارائه می‌نماید.

دوران کودکی زیربنای زندگی انسان به شمار می‌آید و بخش مهم سعادت و یا شقاوت دوران نوجوانی، جوانی و بزرگسالی در گروی شیوه‌ی تربیت کودکی است. با توجه به اهمیت این دوران، لزوم دقت به این دوران بیش از پیش مشخص می‌گردد.

هر چند در این زمینه تحقیقات و تألیفات فراوانی وجود دارد ولیکن در این پژوهش سعی شده است دید جامعی به این موضوع شود و با در نظر گرفتن مقدمات تربیت، قبل از دوران بارداری، به روش‌های درونی کردن ارزش‌ها در کودکی بپردازد.

از یافته های تحقیق این است که درونی کردن ارزش‌های اسلامی به عنوان بهترین روش برای تربیت و آموزش ارزش‌ها می باشد و همچنین ضمن تعریف و دسته‌بندی ارزش‌ها و اشاره به اهمیت دوران کودکی، روش‌های درونی‌کردن ارزش‌های اسلامی در مقاطع مختلف قبل از بارداری، بارداری و شیردهی و پس از شیردهی را مطرح می‌کند و راهکارهایی جهت تربیت فرزندان طبق آموزه‌های دینی ارائه شده است. نتیجه اینکه برای تربیتی مؤثر و درونی شدن ارزش‌ها باید این فرآیند را مدت‌ها پیش از تولد و حتی از دوران قبل از ازدواج آغاز نمود. لذا والدین هر چه در این زمینه اطلاعات بیشتری داشته‌باشند و در عمل نیز دقیق‌تر عمل کنند، درآینده آثار مطلوب آن را بیشتر درک می‌نمایند.

کلید واژه‌ها: درونی کردن، ارزش، اسلام، کودک، تربیت

موضوع تحقیقد پایانی: بررسی شخصیت محمد بن ابی بکر

نویسنده: خانم مریم سعیدی

تاریخ دفاع: 30/ 11/ 95